Patuloy na bumabalot ang makapal na ulap ng pagdududa sa pagkamatay ni Department of Health Undersecretary Maria Rosario Vergeire-Cabral matapos lumabas ang mga ulat na tumanggi ang kanyang pamilya na isailalim ang kanyang labi sa isang autopsy. Ang desisyong ito ay nagdulot ng matinding espekulasyon hindi lamang sa hanay ng mga otoridad kundi maging sa buong sambayanang Pilipino na naghahanap ng malinaw na kasagutan. Sa gitna ng mga bulong-bulungan tungkol sa foul play at mga itinatagong sikreto, ang usapin ng autopsy ay naging mitsa ng isang mas malaking debate: Karapatan ba ng pamilya ang privacy, o karapatan ng publiko na malaman ang katotohanan sa likod ng pagkawala ng isang mataas na opisyal ng gobyerno?

Sa anumang kaso ng hindi inaasahang pagkamatay, lalo na kung ang biktima ay isang prominenteng tao sa lipunan, ang autopsy ang itinuturing na “gold standard” upang matukoy ang tunay na sanhi ng pagpanaw. Ito ang paraan upang matiyak kung mayroong lason, panlabas na puwersa, o iba pang hindi natural na dahilan na nagdulot ng trahedya. Ngunit sa kaso ni Usec Cabral, ang mabilis na pagtanggi ng kanyang mga kamag-anak ay nagtaas ng kilay sa mga imbestigador. Ayon sa ilang mga otoridad, bagama’t iginagalang nila ang pighati ng pamilya, ang ganitong hakbang ay naglilimita sa kakayahan nilang tapusin ang imbestigasyon nang may sapat na ebidensya.

Marami ang nagtatanong, “Baka budol-budol lang yan?” Ang katagang ito ay madalas gamitin ng mga Pilipino kapag nararamdaman nilang mayroong nilulutong panloloko o mayroong pilit na itinatago sa publiko. Hindi maiwasan ng mga netizens na mag-isip ng iba’t ibang senaryo. Mayroon bang natuklasan ang pamilya na ayaw nilang malaman ng iba? O mayroon bang mga makapangyarihang tao na nag-uutos sa kanila na manahimik na lamang at hayaang ibaon sa limot ang nangyari? Ang kawalan ng autopsy ay tila isang malaking pader na humaharang sa katarungan, kung sakali mang mayroong krimeng naganap.

Sa kabilang banda, dapat din nating tingnan ang emosyonal na aspeto ng sitwasyon. Ang pagkawala ng isang mahal sa buhay ay isang napakabigat na karanasan. Para sa maraming pamilyang Pilipino, ang ideya ng paghiwa o pagsuri sa katawan ng kanilang yumaong kamag-anak ay isang masakit na proseso na nais nilang iwasan upang mapanatili ang dangal at kapayapaan ng namayapa. Ngunit sapat na ba ang dahilang ito kung ang nakataya ay ang integridad ng isang departamento ng pamahalaan? Si Usec Cabral ay hindi lamang isang ina, asawa, o kapatid; siya ay isang lingkod-bayan na may hawak na mahahalagang impormasyon at responsibilidad.

Dahil sa pagtangging ito, lalong lumakas ang mga teorya tungkol sa mga posibleng motibo sa likod ng kanyang pagpanaw. May mga ulat na bago ang insidente, si Usec Cabral ay may mga hinahawakang sensitibong dokumento o may mga binabalak na ibunyag tungkol sa mga katiwalian sa loob ng sektor ng kalusugan. Kung totoo ang mga bali-balitang ito, ang kanyang pagkamatay ay hindi na lamang isang personal na tragedya kundi isang usapin ng pambansang seguridad. Ang bawat sandali na lumilipas nang walang malinaw na medikal na paliwanag ay lalong nagpapabaon sa kaso sa ilalim ng pagdududa.

Ang mga otoridad ay nasa isang mahigpit na sitwasyon. Sa ilalim ng ating batas, ang kagustuhan ng pamilya ay may mabigat na timbang, maliban na lamang kung mayroong malinaw na indikasyon ng krimen na hindi pwedeng balewalain. Ngunit paano mo mapapatunayan ang krimen kung ang pangunahing ebidensya—ang katawan mismo—ay hindi pwedeng suriin nang malaliman? Ito ang “Catch-22” na kinakaharap ng ating justice system sa kasalukuyan. Ang publiko ay tila nawawalan na ng tiwala sa proseso, at ang mga social media platforms ay naging pugad ng mga “maritess” na may kanya-kanyang bersyon ng katotohanan.

Sa huli, ang hinihingi ng sambayanan ay transparency. Hindi sapat ang sabihing “natural causes” o “aksidente” kung ang mga sirkumstansya ay nagsasabi ng iba. Ang kaso ni Usec Cabral ay dapat magsilbing aral sa ating lahat tungkol sa kahalagahan ng accountability. Kung ang mga pader ng katahimikan ay mananatiling nakatayo, ang pagdududa ay kailanman hindi mawawala. Karapatan ng pamilya ang magluksa, ngunit tungkulin ng estado na tiyakin na walang masamang balak ang nagwagi laban sa isang lingkod-bayan. Habang hindi pa naililibing ang usapin ng autopsy, mananatiling buhay ang mga katanungan: Ano nga ba ang kinatatakutan nilang matuklasan? Sino ang tunay na makikinabang sa katahimikang ito? Ang katotohanan ay dapat lumabas, para sa katahimikan ng kaluluwa ni Usec Cabral at para sa katarungang matagal na nating inaasam.