Isang napakainit na usapin ang bumabalot ngayon sa mga pasilyo ng Senado na tiyak na gigising sa kamalayan ng bawat Pilipino, lalo na ang mga umaasa sa tulong medikal mula sa gobyerno. Sa isang hindi inaasahang pagkakataon, tila may malaking pagbabago na namumuong bagyo sa sistema ng pamimigay ng tulong, partikular na sa paggamit ng tinatawag na Guarantee Letters o GL. Ang isyung ito ay hindi lamang tungkol sa pondo, kundi tungkol sa matagal nang kalakaran sa pulitika na tila gustong tuldukan ng kasalukuyang liderato, sa pangunguna ng mga beteranong tulad ni dating Senate President Tito Sotto. Ang tanong ng bayan, ito na ba ang katapusan ng paggamit sa kaban ng bayan para sa personal na kapakinabangan o “pampabango” ng pangalan ng ilang pulitiko?

Ang sentro ng kontrobersiya ay umiikot sa pahayag na tila nagpapahiwatig na kailangan nang itigil ang nakagawiang sistema kung saan ang tulong na dapat ay diretso sa taumbayan ay dumadaan pa sa kamay ng mga pulitiko para magmukhang galing sa kanila ang pondo. Kilala si Tito Sotto sa kanyang prangka at diretsahang pananalita, at sa pagkakataong ito, tila hindi siya nagpigil sa pagpuna sa mga diskarteng ginagamit ang medical assistance para bumango ang pangalan sa mga botante. Ang Guarantee Letter ay isang dokumento na ginagamit para sagutin ng gobyerno ang gastusin sa ospital ng mga indigent patients, ngunit sa loob ng mahabang panahon, ito ay naging instrumento ng kapangyarihan at impluwensya.

Sa gitna ng mainit na diskusyong ito, hindi maiwasang madawit at mapatingin ang marami sa direksyon ni Senator Bong Go. Kilala ang senador sa kanyang malapit na ugnayan sa mga programang pangkalusugan at ang kanyang adbokasiya sa mga Malasakit Centers. Ang kanyang “brand” o tatak sa pulitika ay halos nakadikit na sa pagbibigay ng tulong medikal at mabilis na aksyon para sa mga pasyente. Kaya naman, nang lumabas ang isyu tungkol sa pagpapatigil ng “pabango” sa GL, marami ang nag-iisip kung ito ba ay direktang patama sa kanya o sa sistema na kanyang pinalakas noong nakaraang administrasyon. Kung mawawala ang “branding” sa mga tulong na ito, malaki ang posibleng maging epekto nito sa kanyang visibility sa masa.

Ang punto ng argumento ay simple ngunit malaman: ang pera ay galing sa buwis ng taumbayan, hindi sa personal na bulsa ng mga senador o kongresista. Kapag ang isang pasyente ay natulungan ng Guarantee Letter, hindi dapat ito magmistulang utang na loob sa pulitiko. Ang bagong direksyon na isinusulong ay ang pag-aalis ng “epal” mentality kung saan ang serbisyo publiko ay nagiging transaksyonal. Ayon sa mga obserbasyon, may mga pagkakataon na ang pagpapalabas ng pondo ay tila nakadepende sa kung sino ang nakaupo o kung sino ang malakas, sa halip na kung sino ang tunay na nangangailangan. Ito ang “pabango” na nais tanggalin—ang ilusyon na ang pulitiko ang nagbibigay, gayong tagapamahala lamang sila ng pondo ng bayan.

Ang ganitong klase ng “political drama” ay nagbubukas ng mata ng marami. Kung matutuloy ang paghihigpit at pagbabago sa sistema, posibleng mabawasan ang mga pulitikong umaasa lamang sa pamumudmod ng GL para manatili sa pwesto. Para kay Bong Go at sa iba pang mambabatas na ang pangunahing plataporma ay serbisyong medikal, ito ay isang malaking hamon. Kakailanganin nilang patunayan na ang kanilang serbisyo ay higit pa sa pag-abot ng papel na may lagda ng gobyerno. Ito ay pagsubok sa kanilang tunay na intensyon at kakayahan bilang mga mambabatas, hindi lamang bilang mga taga-abot ng tulong.

Sa huli, ang pinakamahalagang tanong ay kung paano ito makakaapekto sa ordinaryong Pilipino. Ang pagtatanggal ba ng “pabango” ay magpapabilis ng serbisyo, o baka naman maging dahilan pa ito ng pagbagal dahil sa mga bagong patakaran? Habang nagpapalitan ng pahayag ang mga higante sa Senado, ang mga pasyente sa mga ospital ang naghihintay ng kasagutan. Ang labanang ito sa pagitan ng lumang sistema at ng nais na pagbabago ni Sotto ay siguradong aabangan ng lahat. Ito na kaya ang simula ng mas malinis na pamamahala, o isa na namang kabanata ng bangayan sa pulitika kung saan ang taumbayan ang naiipit sa gitna?