Mataas at kumikinang ang St. Jude Academy, isang paaralan na matatagpuan sa sentro ng Makati. Ang bawat pasilidad dito ay world-class; may indoor swimming pool, may Olympic-sized oval, at may cafeteria na mas maganda pa sa five-star restaurant. Ito ang paaralan ng mga anak ng mga senador, mga negosyante, at mga kilalang personalidad sa bansa. Si Elias ang tanging estudyante na naka-scholarship, mula sa isang mahirap na komunidad sa Payatas. Sa kabila ng pang-aapi at pangungutya, hindi siya sumuko. Siya ang Valedictorian ng Grade 10, pinakamatalino, at laging nananalo sa mga academic competition. Ngunit may isang lihim si Elias na laging pinagmumulan ng pang-iinsulto: ang kanyang baon.

Araw-araw, pagdating ng tanghalian, habang ang mga kaklase niya ay may baong mamahaling sushi, pasta, o kaya ay imported na karne, si Elias ay nakaupo sa isang sulok, bukas ang kanyang lumang lunch box. Ang laman nito ay laging pare-pareho: kanin, at isang maliit na lalagyan ng asin at toyo. Isang baon na kahiya-hiya sa mata ng mga mayayaman. Ang leader ng mga mapang-api ay si Sofia, ang anak ng may-ari ng pinakamalaking real estate company sa Asya. Maganda si Sofia, sikat, pero ubod ng yaman. Araw-araw, pinupuntahan niya si Elias.

“Ayan na naman, mga bes! Ang pambansang ulam! Kanin, asin, at toyo!” sigaw ni Sofia habang kinukunan si Elias ng litrato at pinost sa kanilang private group chat. “Naka-scholarship ka na nga, wala ka pa ring pambili ng ulam? Elias, wala ka bang dignidad? Amoy-toyo ang aircon ng cafeteria dahil sa’yo!”

Napayuko lang si Elias. Hindi siya sumasagot. Ang hindi nila alam, masarap kay Elias ang asin at toyo. Ito ang kanyang paborito. Ito ang kanyang comfort food dahil ito ang kinakain niya noong bata pa siya, noong buo pa ang pamilya nila. Ang pagtikim sa asin ay parang pagbalik sa mapayapang nakaraan. Pero mas malalim pa ang rason ng kanyang asin at toyo baon.

KABANATA 1: ANG TUNAY NA PRESYO NG ASIN AT TOYO

Sa totoo lang, hindi lang asin at toyo ang pwedeng baunin ni Elias. May pera siya. Ang sahod niya bilang part-time tutor sa gabi ay sapat na sana para makabili siya ng ulam at maging maayos ang buhay nila. Pero ang kinikita niya ay may mas mahalagang pupuntahan. Ang Nanay niya.

Si Nanay Ligaya ay nakaratay sa banig. May Stage 4 Kidney Failure. Kailangan niya ng dialysis nang tatlong beses sa isang linggo. Ang operasyon ay nagkakahalaga ng P500,000, at ang dialysis ay P5,000 kada session. Ang full scholarship ni Elias sa St. Jude Academy ay nagliligtas sa kanya ng P200,000 kada taon sa tuition, ngunit hindi nito masasagot ang mga gastusin sa ospital.

Kaya’t nagdesisyon si Elias. Ang bawat pisong kinikita niya ay inilalaan niya para sa Nanay niya. Ang bawat P20 na gagamitin niya sana sa ulam ay iniipon niya. Sa loob ng halos isang taon, ang kanyang baon ay kanin, asin, at toyo. Kinukutya man siya, mas matimbang kay Elias ang buhay ng kanyang ina kaysa sa opinyon ng mga taong mayayaman ngunit walang puso.

Isang araw, hindi na kinaya ni Sofia ang nakikita niya. Hinila niya si Elias sa harap ng Principal’s Office. “Mr. Reyes! Kailangan nating tanggalin ang batang ‘yan sa scholarship! Sumisira siya sa image ng St. Jude Academy! Nagrereklamo na ang mga magulang namin. Ipinakikita niya ang kahirapan na dapat hindi namin nakikita! Ang baon niya, nakaka-demotivate sa amin!” sigaw ni Sofia.

Nag-aalangan si Principal Reyes. Alam niyang matalino si Elias. Pero alam din niyang nagbabayad ang mga magulang ni Sofia ng malaking halaga. “Sofia, hindi natin pwedeng tanggalin ang scholarship dahil lang sa baon. Pero sige, kakausapin ko si Elias.”

Pumasok si Elias sa opisina ni Principal Reyes. “Elias, nasaan ang baon mo ngayon?” tanong ng Principal. Ibinigay ni Elias ang kanyang lunch box. Nakita ni Principal Reyes ang kanin, at ang lalagyan ng asin at toyo. “Elias, alam mo na mataas ang standard ng school na ito. Hindi ba pwedeng bumili ka na lang ng pagkain dito sa canteen? Sagutin ko na lang muna, para hindi ka na pagtawanan ng mga kaklase mo.”

“Salamat po, Principal,” malungkot na sagot ni Elias. “Pero ayokong maging pabigat sa inyo. Kaya ko po ang sarili ko. Hayaan niyo na po.” Ang hindi masabi ni Elias, ang utang na loob niya sa scholarship ay sapat na. Ayaw niyang magdagdag ng utang na loob. Pinagalitan lang ni Principal Reyes si Elias. “Sa susunod, maging discreet ka. Huwag kang maglalabas ng asin at toyo sa harap ng mga kaklase mo. O tanggalin ko ang scholarship mo.”

KABANATA 2: ANG KATAPUSAN NG PAGKUKUNWARI

Lalong lumala ang pang-aapi ni Sofia at ng kanyang grupo. Naging tago na ang pagkain ni Elias, pero hindi pa rin sila tumitigil. Tinatawag na siyang “Boy Toyo” sa likod niya. “Boy Toyo, kailan ka magiging Boy Steak?”

Isang hapon, biglang nawalan ng malay si Nanay Ligaya sa kanilang barong-barong. Dinala ni Elias ang ina sa Public Hospital. Ang sabi ng doktor, “Kailangan ng emergency dialysis, Elias. Walang pera, walang serbisyo. Kasi wala na tayong stock ng gamot. Lumabas muna kayo.”

Nag-panic si Elias. Kinabukasan, araw ng Lunes, pumasok siya sa St. Jude Academy na tulala. Hindi siya natulog. Nag-aalala siya sa kanyang ina. Habang tanghalian, nandoon na naman si Sofia. Dahil sa inis ni Sofia na walang reaksyon si Elias, inabot nito ang kanyang kamay at kinuha ang lunch box ni Elias.

“Ilang beses ko bang sasabihin sa’yo na huwag mo nang ibabaon ‘yan?! Nakakahiya!” sigaw ni Sofia. Itinaas niya ang lunch box sa ere. Ang lahat ng estudyante ay lumingon. “Tingnan niyo, guys! Asin at toyo na naman!”

Sa tindi ng galit, kinuha ni Sofia ang lalagyan ng asin. Ang akala niya, asin lang ang laman. Pero habang kinukuha niya ito, nasagi niya ang isang maliit na vial.

Ang vial na iyon ay galing sa ospital. May pangalan ng gamot: Erythropoietin—gamot sa anemia na kaugnay ng kidney failure. Nagkakahalaga ito ng P3,000 kada piraso.

Nalipat ang atensyon ng lahat sa vial. “Ano ‘yan, Elias? Droga ba ‘yan?” tanong ni Sofia.

“Huwag mo ‘yan hawakan!” sigaw ni Elias, sa unang pagkakataon ay sumigaw siya. Pilit niyang inaagaw ang vial. Nag-agawan sila ni Sofia. Sa kanilang pag-aagawan, nabitawan ni Sofia ang lunch box. Bumagsak ito sa sahig. Ang kanin ay nagkalat. At kasabay ng pagbagsak ng kanin, may lumabas na dalawang matamis na lumang litrato.

Ang isang litrato: Si Elias na sanggol, kasama ang kanyang Nanay Ligaya. Ang pangalawang litrato: Si Elias, na limang taong gulang pa lamang, nakayakap sa isang matandang lalaki. Ang caption sa likod ng litrato ay: Daddy, I miss you. Love, Elias.

Ang matandang lalaki sa litrato ay walang iba kundi si Don Alexander Velasco—ang MAY-ARI NG ST. JUDE ACADEMY!

Natahimik ang buong cafeteria. Lahat ay nagtinginan. Nag-ingay ang grupo nina Sofia. Ang valedictorian na inaapi nila ay anak pala ng Founder ng St. Jude Academy?!

KABANATA 3: ANG KAHARIAN NG KATOTOHANAN

Agad na hinila si Elias papunta sa Principal’s Office. Puno ng galit si Principal Reyes. “Elias! Sino ka? Bakit mo itinago ito sa amin?!”

“Hindi ko po itinago, Sir,” iyak ni Elias. “Utos po ng Mama ko. Bawal po akong magpakilala. Dahil bawal po malaman ng pamilya ni Daddy na buhay ako.”

Dahil sa takot at gulo, tumawag si Principal Reyes sa US. Isang oras lang ang lumipas, lumapag sa helicopter pad ng school si Don Alexander Velasco. Matanda na ito, pero matikas pa rin. Nagtataka siya kung bakit siya tinawag ng Principal.

“Alexander! Nagbabala na ako sa’yo, huwag mong ipakikilala ang bata sa’yo!” Isang matandang babae ang pumasok sa opisina. Si Doña Elena Velasco—ang asawa ni Don Alexander at ang Chief Financial Officer ng school.

“Elena! Anong ginagawa mo dito?”

“Alexander, narinig kong nandito ang bata. Huwag mong sirain ang pamilya natin! Ang bata na ‘yan ay anak sa labas, wala siyang karapatan sa yaman mo!”

“Wala siyang karapatan?” galit na sigaw ni Elias, na ngayon ay wala nang takot. Lumapit siya kay Doña Elena. “Bakit po kayo galit na galit sa akin? Kinuha ko po ba ang pera niyo?”

Tinitigan ni Elias ang matandang babae. Ang matandang babae, si Doña Elena, ay hindi makatingin sa kanya.

Biglang pumasok si Mr. Santos, ang dating personal driver ni Don Alexander. Umiiyak ito. “Don Alexander! Patawarin niyo ako! Huli na ang lahat!”

“Ano ‘yan, Santos?” tanong ng Don.

“Don Alexander… noong namatay si Mrs. Ligaya (ang ina ni Elias), hindi siya namatay sa sakit sa bato… pinatay siya ng kalungkutan… at… at pinilit siyang umalis sa inyo ni Doña Elena. Kinuha niya ang lahat ng padala niyo noon kay Ligaya at pinalabas na sumama sa ibang lalaki! At ipinangako niya na kapag sinabi ni Ligaya ang totoo sa inyo, ipapakulong niya si Ligaya sa kasong theft!”

Napaluha si Don Alexander. “Hindi… hindi totoo ‘yan, Elena! Anong sinasabi niya?”

“Alexander, ginawa ko lang ‘yun para sa’yo! Hindi sila bagay sa pamilya natin!” sigaw ni Doña Elena.

Lumapit si Elias kay Doña Elena. Walang takot. “Ang Nanay ko po, hindi niya ako pinakilala sa inyo. Hindi dahil sa ayaw niya sa inyo. Kundi dahil pinrotektahan niya kayo sa galit ni Donya Elena. Pinrotektahan niya kayo sa kasinungalingan niya.”

Napaluhod si Don Alexander sa harap ng anak at ni Elias. “Anak ko… patawarin mo ako… Patawarin mo ako, Elias…”

KABANATA 4: ANG PAGBABAYAD

Ang paghaharap ay humantong sa isang madramang paglilitis. Ang kasamaan ni Doña Elena ay tuluyang nabunyag. Pinatalsik siya sa kumpanya. Kinailangan niyang ibalik ang lahat ng pera na kinuha niya sa ina ni Elias.

Si Elias, ang batang may baong asin at toyo, ay nagpakita ng pinakadakilang aral. Sa kanyang graduation, hindi na siya naglakad mag-isa. Naka-alalay sa kanya ang kanyang ama, si Don Alexander.

Sa kanyang valedictory address, sinabi ni Elias ang mga linyang ito: “Ang iba po, tumitingin sa laman ng baunan. Ang iba, tumitingin sa suot na damit. Pero ang tunay na yaman po ng tao ay hindi nakikita sa kislap ng diamante. Ang tunay na yaman po ng tao ay nasa busilak na puso at sa dangal na kayang panindigan ang katotohanan.”

“Ang asin at toyo po ay hindi tanda ng kahirapan. Ito po ay tanda ng pagmamahal. Dahil ang bawat butil po ng asin na kinain ko ay P20.00 na inipon ko para may pambili ng gamot ang Nanay ko. Ang asin at toyo po ang nagligtas sa buhay niya. At ang asin at toyo po ang nagturo sa akin na ang lasa ng tagumpay ay mas masarap kapag may halong sakripisyo.”

Sa huli, si Elias, ang batang may baong asin at toyo, ay naging co-owner ng St. Jude Academy at nagpatayo ng isang foundation na nagbibigay ng financial support sa mga estudyanteng may sakit ang magulang. Ang pangalan ng foundation: ‘Ang Asin at Toyo Foundation.’

Si Sofia, ang nangungutya, ay natuto ng leksyon sa pinakamasakit na paraan. Siya ay tuluyang napahiya at umalis sa St. Jude Academy.

Napatunayan ni Elias na hindi dapat ikahiya ang kahirapan kung ito ay dinadala nang may dignidad. Ang bawat sakripisyo ay may gantimpala. At ang mga taong mas piniling maging totoo at tapat, kahit sa gitna ng gutom, ay laging magtatagumpay. Ang asin at toyo ay naging simbolo ng tunay na kadakilaan.

Kayo mga ka-Sawi, naranasan niyo na bang kutyain dahil sa hirap? Kung kayo si Elias, gagamitin niyo rin ba ang asin at toyo para magbigay leksyon sa mga mapang-api? Mag-comment sa ibaba at i-share ang kwentong ito para magsilbing inspirasyon sa lahat ng nagsasakripisyo para sa pamilya! 👇👇👇