Malamig ang bakal ng gabi. Walang buwan. Ang tanging maririnig ay ang galit na hampas ng alon sa gilid ng maliit na bangka.

Si Lucas ay nakaluhod. Ang kanyang mga kamay, na puno ng kalyo mula sa apat na dekadang paghila ng lambat, ay nanginginig. Hindi dahil sa ginaw, kundi dahil sa dulo ng baril na nakatutok sa kanyang sentido.

“Tay, pasensya na. Masyado ka na kasing pabigat,” bulong ni Ronel. Ang boses nito ay parang lason—walang emosyon, walang bakas ng pagiging anak.

“Ronel… Ruel… mga anak ko…” hikbi ni Lucas. Ang kanyang boses ay tila nilalamon ng hangin.

“Huwag mo kaming tawaging ‘mga anak’,” singhal ni Ruel habang tinutulak ang matanda sa gilid ng bangka. “Ang mga anak, may kinabukasan. Sa hirap mo, hinihila mo lang kami pababa sa putik.”

Isang malakas na tulak. Isang bagsak sa madilim at nagngangalit na dagat.

Ang huling nakita ni Lucas ay ang papalayong ilaw ng bangka ng kanyang sariling dugo at laman. Iniwan siyang parang basura sa gitna ng kawalan.

Ang Sakit.

Lumipas ang apat na taon.

Ang maliit na baryo sa baybayin ay nagbago na, pero ang kasakiman nina Ronel at Ruel ay nanatili. Sila na ang hari-harian sa pampang, ngunit ang kanilang mga bulsa ay butas pa rin dahil sa sugal at bisyo.

Isang umaga, isang higanteng barko ang dumaong sa kanilang pantalan. Ang puti nito ay nakakasilaw. Ang watawat nito ay ginto. Isang anunsyo ang kumalat: Isang bilyonaryong negosyante ang darating para bilhin ang buong baybayin.

“Ito na ang pagkakataon natin, Ruel,” sabi ni Ronel habang inaayos ang kanyang maruming polo. “Kapag nabenta natin ang lupa ni Tatay, hindi na tayo maghihirap kailanman.”

Bumukas ang pinto ng itim na sasakyan na lulan ng barko. Lumabas ang isang lalaki. Nakasuot ng mamahaling amerikana. Ang bawat hakbang niya sa buhangin ay may bigat ng kapangyarihan.

Tumigil ang mundo nina Ronel at Ruel. Ang mukhang nasa harap nila ay pamilyar. Pero ang mga mata… ang mga mata ay hindi na ang maamong mata ng kanilang ama. Ito ay mga matang kasing-lalim at kasing-lamig ng kailaliman ng dagat.

“Tay?” pabulong na tanong ni Ruel. Ang kanyang tuhod ay nagsimulang manginig.

Hindi sumagot si Lucas. Tiningnan niya ang kanyang mga anak mula ulo hanggang paa. Isang tingin na punong-puno ng panghuhusga.

“Sino kayo?” ang unang salitang lumabas sa kanyang bibig. Boses na parang dagundong ng kulog.

“Tay, kami ‘to! Ang mga anak mo!” sigaw ni Ronel, pilit na lumalapit pero hinarang ng mga armadong bodyguard. “Akala namin… akala namin nawala ka na!”

Tumawa si Lucas. Isang tawang walang saya. “Nawala? Pinatay niyo ang amang kilala niyo noong gabing iyon. Ang kaharap niyo ngayon ay ang dagat na tumangging lumunok sa akin.”

Ang Kapangyarihan.

Inilabas ni Lucas ang isang dokumento. “Hawak ko ang lahat ng titulo ng lupa rito. Kasama ang bahay na tinitirhan niyo.”

“Tay, maawa ka… wala kaming mapupuntahan,” pagmamakaawa ni Ruel, lumuluha na sa buhanginan.

Lumapit si Lucas sa kanila. Ang kanyang presensya ay tila sumasakal sa hangin. Hinawakan niya ang panga ni Ronel, tinitigan ito ng diretso sa mata.

“Naalala mo ba ang sinabi mo?” bulong ni Lucas. “Pabigat daw ako? Ngayon, tingnan niyo ang sarili niyo. Sino ang tunay na pabigat sa mundong ito?”

Binitawan niya ang panga ng anak at tumalikod.

“Tay! Patawarin mo kami! Nagkamali kami!” sigaw ng dalawa habang humahabol sa kanya.

Tumigil si Lucas pero hindi lumingon. “Hindi ko kayo kailangan saktan. Ang buhay na mismo ang gagawa niyan sa inyo. Mula sa araw na ito, wala kayong bahay. Wala kayong pangalan. Wala kayong ama.”

Ang Redemption.

Sumakay si Lucas sa kanyang sasakyan. Sa loob, hinawakan niya ang isang lumang litrato—ang kanilang pamilya noong masaya pa sila. Isang patak ng luha ang lumabas sa kanyang mata, ngunit agad niya itong pinunasan.

“Paandarin na ang sasakyan,” utos niya sa driver.

Habang lumalayo ang sasakyan, naiwan ang dalawang kapatid na nag-aaway sa gitna ng dalampasigan, walang dala kundi ang pagsisisi na kasing-alat ng tubig-dagat.

Si Lucas ay hindi bumalik para pumatay. Bumalik siya para ipakita na ang pinakamatamis na ganti ay hindi ang dahas, kundi ang pagbangon mula sa kailaliman at ang pananatiling buhay habang ang mga nagtaksil sa iyo ay unti-unting kinakain ng sarili nilang kadiliman.

Ang alon ay laging bumabalik sa pampang. At sa pagkakataong ito, ang pagbabalik ay may dalang katarungan.