Malamig ang hangin, at ang bawat patak ng ulan ay tila mga karayom na tumutusok sa balat ng sampung taong gulang na si Mateo. Wala siyang sapin sa paa. Ang kanyang mga binti ay puno ng putik at galos, ngunit hindi siya huminto sa pagtakbo. Sa likod niya, sa di-kalayuan, naroon ang “Bahay Pag-asa”—isang impiyernong nagkukunwaring langit, kung saan ang mga bata ay hindi inaalagaan kundi ibinebenta.

Ang nasa isip lang ni Mateo: kailangan kong mabuhay.

Napadpad siya sa isang abandonadong bayan ng minahan. Ang katahimikan dito ay nakabibingi, tanging huni ng hangin sa mga guhong estruktura ang maririnig. Gutom, pagod, at nanginginig, napaupo siya sa ilalim ng isang puno. Doon, may napansin siyang kakaiba. Sa gitna ng masukal na damuhan, may isang makinis na bagay na sumasalamin sa kaunting liwanag ng buwan.

Metal.

Gamit ang kanyang nanghihinang mga kamay at isang piraso ng matigas na kahoy, nagsimulang maghukay si Mateo. Ang lupa ay matigas, ngunit ang desperasyon ay nagbigay sa kanya ng lakas na hindi niya inakalang taglay niya.

Isang oras. Dalawang oras. Ang kanyang mga kuko ay dumudugo na, ngunit hindi siya tumigil. Unti-unti, lumitaw ang hugis. Isang bubong. Isang bintana. Isang pinto.

Isa itong kotse. Isang vintage na asul na sasakyan na tila nilamon ng lupa dekada na ang nakalilipas.

Huminga nang malalim si Mateo at hinila ang hawakan ng pinto. Sa unang hila, ayaw nitong gumalaw. Pakiusap, bulong niya sa hangin. Sa ikalawang hila, narinig ang ingit ng kalawang. Creeeeak.

Bumukas ang pinto.

Ang amoy ng lumang katad at nakulong na hangin ay sumalubong sa kanya. Pumasok siya sa loob upang sumilong sa ulan. Ang loob ay perpektong preserba—tila huminto ang oras sa taong 1933. Sa dashboard, may isang nakatuping papel at isang itim na kahon.

Kinuha ni Mateo ang papel. Binuksan niya ang glove compartment at tumambad ang isang litrato ng isang masayang pamilya—isang ama, isang ina, at isang batang lalaki na kasing-edad niya, nakangiti habang nakaupo sa hood ng kotseng ito.

Binasa niya ang sulat. Ang mga letra ay kupas na pero nababasa pa rin:

“Para sa aming mahal na Alejandro, sa iyong ika-sampung kaarawan. Nawa’y dalhin ka ng kotseng ito sa mga lugar na iyong pinapangarap. Mahal na mahal ka namin.”

Doon, sa loob ng malamig at madilim na sasakyan, naramdaman ni Mateo ang isang uri ng sakit na mas matindi pa sa gutom. Ang sakit ng pangungulila. Ang sakit ng pagkainggit. Ang batang nasa litrato ay minahal, binigyan ng regalo, at pinahalagahan. Siya? Siya ay basahan na itinapon ng mundo.

Isinandal ni Mateo ang kanyang ulo sa manibela at doon, bumigay ang kanyang damdamin.

“Bakit ako wala?” hikbi niya. Ang kanyang iyak ay naging hagulgol—isang tunog ng purong pighati na umalingawngaw sa loob ng bakal na libingan. Umiyak siya para sa kanyang mga magulang na hindi niya nakilala. Umiyak siya para kay Nico, ang kanyang kaibigan na kinaladkad palayo ni Ginang Carmen kahapon para ibenta sa mga dayuhan. Umiyak siya hanggang sa wala nang luhang lumabas.

Ngunit sa kanyang paghagulgol, natabig ng kanyang siko ang isang panel sa ilalim ng upuan. Click.

Isang lihim na kompartimento ang bumukas.

Sa loob nito, hindi mga laruan. Sa loob ay may makakapal na sobre, mga titulo ng lupa, at isang makapal na journal. Sa ibabaw nito ay may isa pang sulat, pero iba ang sulat-kamay. Mas moderno.

“Sa sinumang makakahanap nito… Ako si Alejandro Dela Cruz. Ang kotseng ito ang naging santuwaryo ko noong naulila ako. Kung binabasa mo ito, marahil ay kailangan mo ng tulong. Ang yaman na nasa kompartimentong ito ay hindi para sa akin. Ito ay para sa’yo—isang pondo na inilaan ko para sa mga batang walang matuluyan. Gamitin mo ito. Hanapin mo si Attorney Ricardo Santos.”

Nanlaki ang mga mata ni Mateo. Hawak niya sa kanyang maruruming kamay ang susi sa kanyang kalayaan.

Ang opisina ni Attorney Ricardo Santos sa Makati ay amoy mamahaling kape at aircon. Nakatayo si Mateo sa gitna ng silid, suot ang lumang damit na nakuha niya sa trunk ng kotse. Mukha siyang batang aristokrata na naligaw sa panahon.

“Isang nakabaong kotse?” Tanong ni Ricardo, nakataas ang kilay. “Alam mo ba kung ilang tao na ang nagtangkang lokohin ako gamit ang kwentong ‘yan para makuha ang trust fund ng mga Dela Cruz?”

“Kulay asul,” mabilis na sagot ni Mateo. Ang kanyang boses ay nanginginig pero matatag. “May mantsa ng tinta sa kaliwang upuan sa likod. At sa ilalim ng manibela, may nakaukit na letrang ‘A’ na ginagamitan ng kutsilyo.”

Natigilan si Ricardo. Ang kulay ng kanyang mukha ay nawala. Dahan-dahan siyang tumayo. “Walang nakakaalam niyan… maliban kay Alejandro.”

Nilapitan siya ng abogado at lumuhod upang maging kapantay niya. “Sino ka ba talaga, bata?”

“Ako po si Mateo. At kailangan ko po ng tulong niyo para iligtas ang kaibigan ko.”

Hindi nag-aksaya ng panahon si Ricardo. Dinala niya si Mateo sa mansyon ng mag-asawang Carlos at Lourdes Dela Cruz—mga matalik na kaibigan ng namayapang si Alejandro. Ang mag-asawa ay namumuhay sa anino ng kalungkutan matapos mawala ang kanilang sariling anak na si Roberto, ilang taon na ang nakararaan.

Nang makita ni Lourdes si Mateo, para siyang nakakita ng multo.

“Roberto?” bulong niya, ang mga mata ay puno ng luha. Niyakap niya si Mateo nang mahigpit—masyadong mahigpit. “Bumalik ka.”

Nanigas si Mateo. Gusto niya ang yakap—ang init ng isang ina—pero mali ang pangalang binabanggit nito.

Sa mga sumunod na araw, naging marangya ang buhay ni Mateo. Malambot na kama, masasarap na pagkain. Pero may kapalit. Pinagsuot siya ni Lourdes ng mga damit ni Roberto. Pinilit siyang maglaro ng piano tulad ni Roberto.

“Gusto mo ba ng adobo, Roberto?” tanong ni Lourdes habang naghahapunan.

Ibinaba ni Mateo ang kanyang kutsara. Ang katahimikan sa hapag-kainan ay mabigat.

“Mateo po,” mahinang sabi niya.

“Ano ‘yun, anak?” nakangiting tanong ni Lourdes, tila hindi naririnig ang sinabi niya.

“HINDI PO AKO SI ROBERTO!” sigaw ni Mateo. Tumayo siya, at sa kanyang galit, natabig niya ang baso ng tubig. Nabasag ito sa sahig. Crash.

“Ako po si Mateo! Galing ako sa lansangan! Hindi ako marunong mag-piano! At hindi ako ang anak niyong namatay!”

Napaupo si Lourdes, humahagulgol. Si Carlos naman ay napayuko.

“Patawarin niyo ako,” hikbi ni Mateo. “Pero hindi ko pwedeng kalimutan kung sino ako. Kasi kung makakalimutan ko ako… makakalimutan ko rin si Nico. At naghihintay siya sa akin.”

Doon natauhan si Carlos. Nakita niya ang tapang sa mata ng bata. Tapang na wala sa kanyang anak noon.

“Tama ka, Mateo,” sabi ni Carlos. Tumingin siya kay Ricardo na nasa gilid. “Hanapin natin si Nico.”

Ang impormasyon mula sa journal ni Alejandro at ang mga detalye na naalala ni Mateo ay nagturo sa kanila sa isang liblib na hacienda sa Batangas. Ito ang kuta ng sindikato ni Ginang Carmen.

Gabi. Umuulan nang malakas.

Kasama ang isang elite police unit, pinasok nina Ricardo at Carlos ang lugar. Nagpumilit sumama si Mateo. “Ako lang ang kilala ng mga bata,” katwiran niya. “Kapag nakita nila ang mga pulis, magtatago sila sa takot. Kailangan nila ako.”

Ang bodega ay amoy dumi ng hayop at pawis. Sa gitna ng dilim, nakita ni Mateo ang mga hawla. Mga batang payat, sugatan, at tulala.

“Nico!” sigaw ni Mateo.

Sa dulong hawla, isang pamilyar na mukha ang lumingon. “Mateo?”

Bago pa man makalapit si Mateo, isang putok ng baril ang umalingawngaw. BANG!

“Walang gagalaw!”

Lumabas mula sa dilim si Victor, ang kanang-kamay ni Carmen. Hawak niya si Nico sa leeg, at nakatutok ang baril sa ulo nito.

“Ang tapang mo naman bumalik dito, daga,” ngisi ni Victor kay Mateo. “Dapat pinatay na kita noon pa.”

Nakatutok ang mga baril ng pulis kay Victor, pero hindi sila makatira. Masyadong delikado para kay Nico.

Tumingin si Mateo sa paligid. Nasa ilalim sila ng isang lumang pulley system na ginagamit pambuhat ng sako. Ang tali nito ay nakatali malapit sa paanan ni Victor.

Nagkatinginan si Mateo at si Carlos. Walang salita, nagkaintindihan sila.

“Pakawalan mo siya!” sigaw ni Mateo, humahakbang palapit.

“Huwag kang lalapit!” sigaw ni Victor.

Sa sandaling nalipat ang tingin ni Victor kay Mateo, hinila ni Carlos ang lever ng pulley.

Bumagsak ang isang mabigat na kadena mula sa kisame, tumama sa balikat ni Victor. Napasigaw ito sa sakit at nabitawan si Nico.

“Takbo!” sigaw ni Mateo.

Hinila niya si Nico at tumakbo sila palabas habang nagpalitan ng putok ang mga pulis at mga tauhan ng sindikato. Ang kaguluhan ay parang eksena sa pelikula—kidlat, putok ng baril, sigaw ng mga bata.

Sa labas, sinalubong sila ni Ricardo. “Ligtas na kayo. Tapos na.”

Niyakap ni Mateo si Nico. Ang payat ng kaibigan niya ay nanginginig. “Sabi ko babalikan kita, ‘di ba?” bulong ni Mateo.

Tatlong buwan ang lumipas. Ang korte ay puno ng mga tao. Ito ang paglilitis ng dekada.

Nakatayo si Mateo sa witness stand. Sa harap niya, nakaupo si Ginang Carmen—nakaposas, pero matalim pa rin ang tingin.

“Sinungaling ang batang ‘yan!” sigaw ni Carmen nang magsimulang magsalita si Mateo. “Isa lang siyang basurang pinulot ko sa kalsada! Wala siyang kwenta!”

Biglang tumayo si Lourdes mula sa gallery. Ang dating mahina at laging umiiyak na babae ay wala na. Ang nakatayo ngayon ay isang leonang nagtatanggol sa kanyang anak.

“Huwag mong tatawaging basura ang anak ko!” sigaw ni Lourdes. Ang boses niya ay umalingawngaw sa buong korte.

Natigilan si Carmen. Natigilan ang hukom. Maging si Mateo ay napatingin kay Lourdes.

“Anak ko siya,” pagpapatuloy ni Lourdes, diretso ang tingin kay Mateo. “Hindi siya si Roberto. Siya si Mateo Dela Cruz. At siya ang pinakamatapang na taong nakilala ko.”

Sa sandaling iyon, naramdaman ni Mateo ang isang bagay na matagal na niyang hinahanap. Hindi ito pera. Hindi ito ang magarang kotse.

Ito ay ang pagiging kabilang.

Ibinaba ang hatol: Guilty. Habambuhay na pagkakabilanggo para kay Carmen at Victor.

Paglabas ng korte, sinalubong sila ng liwanag ng araw. Wala nang ulan.

Lumapit si Nico kay Mateo. “Saan ka na pupunta ngayon?” tanong nito. Si Nico ay aampunin na ng isang kamag-anak ni Carlos.

Ngumiti si Mateo. Tumingin siya kay Carlos at Lourdes na naghihintay sa kanya sa tabi ng sasakyan. Hindi na ito ang vintage na kotse na nakabaon sa lupa, pero dala nito ang parehong pangako ng pag-asa.

“Uuwi na ako,” sagot ni Mateo.

Sumakay siya sa kotse. Sa kanyang pag-upo, kinuha niya mula sa kanyang bulsa ang lumang litrato ni Alejandro.

Salamat, bulong niya sa isip. Dinala mo nga ako sa lugar na pinapangarap ko.

Isinara niya ang pinto, at sa wakas, ang luha na pumatak sa kanyang pisngi ay hindi na luha ng sakit. Ito ay luha ng isang pusong nahanap na ang kanyang tahanan.