Sa isang linggong puno ng kumukulong tensyon, nag-iba ang ihip ng hangin sa pulitika ng Pilipinas. Hindi ito ordinaryong iskandalo na mabilis lilipas. Ito ay kwento ng pag-aaway sa loob ng kapangyarihan, mga bilyong pisong ari-arian na na-freeze, at isang senador na hindi na makita matapos mabalitang may kinalaman siya sa isang internasyonal na kaso. Lahat ng sangay ng gobyerno tila nahila sa isang bagyong hindi na mapigilan.

At sa gitna ng lahat, ang Senado ang naging entablado ng pinakamatitinding tagpo.

ISANG PAGDINIG NA NAGLAGABLAB
Nagsimula ang araw na tila karaniwang budget hearing para sa Department of Public Works and Highways (DPWH). Sa unang tingin, mahinahon at maayos ang diskusyon hinggil sa panukalang halagang P568 bilyon para sa 2026. Ngunit mabilis nagbago ang lahat nang tumayo si Senator Chiz Escudero—ang dating Senate President at kilalang masusing magtanong sa mga opisyal ng gobyerno.

Hindi pa man nagsisimula ang mga tanong, ramdam na ang higpit ng hangin sa plenaryo. Tila may hinahabol si Escudero—at hindi siya aalis hangga’t hindi niya nakukuha ang kasagutan.

Isa sa unang puntos na kaniyang hinimay: bakit tinanggal ng Senado ang bilyong-bilyong halaga ng flood control funds mula sa orihinal na budget ng DPWH? Ayon sa sponsor ng budget na si Senator Sherwin Gatchalian, ipinasa nila ang pondo sa higit na mahahalagang sektor tulad ng edukasyon, kalusugan, at transportasyon.

Ngunit para kay Escudero, ang tanong ay mas malalim pa roon. Hindi lang ito usapin ng budget—ito ay usapin ng tiwala. Dahil ayon sa datos mula mismo sa DPWH, sa humigit-kumulang 8,000 flood control projects na nasuri mula 2018 hanggang 2025, may 421 na umano’y posibleng ghost project.

Ang mga numerong iyon ay hindi biro. Hindi rin ito haka-haka—ito raw ay mga natuklasan ng mismong DPWH. At nang malaman kung saang taon pinakamarami lumabas ang mga kuwestiyonableng proyekto, lalo pang tumindi ang sigawan: 2023 at 2024, eksaktong taon na binanggit din sa mga naunang pagdinig ng Senado.

ANG PASABOG KAY FORMER SPEAKER MARTIN ROMUALDEZ
Matapos ang ilang serye ng tanong, dumating si Escudero sa puntong hinihintay ng mga nanonood: paano nauwi ang imbestigasyon sa pagsasama ng pangalan ng dating House Speaker Martin Romualdez, pinsan mismo ni Pangulong Bongbong Marcos?

Dito pumasok si DPWH Secretary Vince Dion upang sumagot. Ayon sa kaniya, hindi raw basta-basta sinama ang dating speaker. Ang desisyon ay nabuo nitong mga nakaraang linggo matapos makakuha ang DPWH ng bagong dokumento at testimonya kaugnay sa mga proyektong sinasabing hawak ng iisang grupo sa loob ng maraming taon.

Sa mga proyektong iyon, hindi umano milyon ang pinag-uusapan—kundi aabot sa higit P100 bilyon ang kabuuang halaga. Isa pang kinonsidera raw ng DPWH ay ang sinumpaang testimonya ni Sgt. Orle Gutesa, na una nang umalingasaw sa Senate Blue Ribbon Committee.

Kinuwestyon ni Escudero ang legalidad ng affidavit ni Gutesa, ngunit mariing sinagot ni Secretary Dion na ang testimonya ay ibinigay sa loob ng isang opisyal na pagdinig, kaya’t kinilala ito bilang bahagi ng kanilang file.

At nang tanungin kung natakot ba sila na baka masagasaan ang isang malapit sa pangulo, mabilis ang naging tugon: wala raw silang kinatakutan, at mismong pangulo umano ang paulit-ulit na nagsabi—kung saan dalhin ng ebidensya, doon sila pupunta.

MATINDING PAPURI MULA SA ISANG KRITIKO
Matapos ang pagtatanong, tumayo muli si Escudero, ngunit sa pagkakataong ito, hindi upang magtanong kundi upang magbigay ng pahiwatig na hindi inaasahan. Sa halip na bumatikos, pinuri niya ang administrasyon dahil umano sa kawalan ng “script” o tinaguriang cover-up.

Isang bagay na hindi biro, lalo’t ang pinag-uusapan ay pinsan ng pangulo. Ayon kay Escudero, mahirap ang desisyong iyon para sa kahit sinong lider, ngunit ipinakita raw ng pangulo na mas mahalaga ang batas kaysa ugnayan.

ANG YAMAN NA LUMIPAD SA HIMAPAWID—AT ANG BIGLAANG PAGBAGSAK NITO
Habang mainit ang diskusyon sa Senado, sa labas naman ay may nangyaring aksyon na ikinagulat ng buong bansa: ang pag-freeze ng gobyerno sa tinatayang P1.7 bilyong halaga ng private jets at helicopters na may kaugnayan umano sa magkapatid na Yap—Congressman Eric Yap ng Benguet at ACT-CIS Rep. Edvic Yap.

Ayon sa Anti-Money Laundering Council (AMLC), hindi tugma sa financial records ng kumpanyang Sky Art Aviation ang pagkakaroon ng ganito kamahal na fleet. Milyon lang daw ang kapital at maliit ang kita, ngunit bilyon ang halaga ng mga aircraft.

Ang tanong ngayon: saan nagmula ang pera?
Isa sa iniimbestigahan: ang ghost flood control projects na kasalukuyang sentro ng pambansang kontrobersiya.

Dahil dito, mabilis na inutos ng pangulo ang freeze order upang matiyak na hindi maililipat o maitago ang mga ari-arian habang nagpapatuloy ang imbestigasyon.

SENATOR BATO DELA ROSA—NAGTATAGO BA O NAG-IINGAT?
Sa isa pang sulok ng krisis, lumutang ang isa pang kontrobersiyang hindi rin matatawaran ang bigat: ang pagkawala ni Senator Bato dela Rosa sa mga sesyon ng Senado matapos mabalitang may ICC arrest warrant umano laban sa kanya.

Ayon sa kaniyang legal counsel, hindi siya basta-basta haharap hanggang walang malinaw na tuntunin kung paano haharapin ng bansa ang isang kaso mula sa International Criminal Court.

Dalawa ang hinihintay nila:

isang batas na magtatakda ng proseso, o

isang temporary restraining order mula sa Korte Suprema.

Para sa kanilang kampo, ang paglabas ng impormasyon tungkol sa ICC warrant ay naglagay kay Dela Rosa sa panganib at dapat protektahan ang kaniyang karapatan habang hindi pa malinaw ang legal na pamantayan.

Sa ngayon, nananatili ang standoff. Naghihintay ang Senado. Naghihintay ang publiko. Naghihintay ang kaniyang kampo. Walang kumikilos, ngunit patuloy na bumibigat ang sitwasyon.

ANG MALAWAK NA LARAWAN NG KRISIS
Sa dulo ng lahat ng ito, iisa ang malinaw: ang mga pangyayaring ito ay magkakabit, magkakarugtong, at tila bahagi ng mas malaking paglilinis sa loob ng gobyerno.

May mga opisyal na umaangat dahil sa kanilang paninindigan.
May mga pangalan na nababahiran dahil sa mabibigat na alegasyon.
At may mga kawani ng gobyerno na nangangambang lumabas habang lumalakas ang ingay ng imbestigasyon.

Sa ngayon, wala pang tiyak na dulo ang kwento. Ngunit malinaw na ang bawat galaw, bawat pahayag at bawat ebidensyang ilalabas ay maaaring magbago ng direksyon ng pulitika sa bansa.

Isang bagay lang ang hindi dapat mawala: ang pagiging mapanuri ng publiko. Dahil sa huli, ang perang pinag-uusapan ay pera ng bayan—at ang hustisyang nakataya ay para sa lahat.