Uminit ang usapan sa mundo ng pulitika matapos umugong ang balitang hindi umano nagpakita si Ilocos Norte Rep. Sandro Marcos sa Bicameral Conference Committee (Bicam) deliberations sa pambansang budget. Kasabay nito, kumalat ang matapang na panawagan na “Wag n’yong babuyin ang budget!”—isang pahayag na mabilis naging simbolo ng galit at pagkadismaya ng publiko sa paulit-ulit na alegasyon ng pamumulitika at maniobra sa pondo ng bayan. Sa gitna ng lahat ng ito, isang tanong ang paulit-ulit na ibinabato: umiwas nga ba si Sandro, at may kinalaman ba rito ang kanyang tiyahin na si Sen. Imee Marcos?

Ano ang Bicam at Bakit Mahalaga

Ang Bicameral Conference Committee ay kritikal na yugto sa pagbuo ng pambansang budget. Dito pinagtitibay ang mga probisyon mula sa bersyon ng Senado at Kamara, tinatanggal ang hindi pagkakatugma, at binubuo ang pinal na anyo ng pondo na magdidikta kung saan mapupunta ang bilyun-bilyong piso ng kaban ng bayan. Sa madaling salita, dito nagkakaroon ng “last mile” negotiations—at dito rin madalas lumilitaw ang alegasyon ng insertions, realignments, at iba pang kontrobersiya.

Kaya’t kapag may prominenteng mambabatas na hindi nagpapakita, hindi maiiwasan ang tanong kung bakit—lalo na kung ang apelyido ay Marcos at ang usapan ay budget.

Ang Hindi Pagpapakita ni Sandro

Ayon sa mga kumakalat na ulat, hindi umano dumalo si Rep. Sandro Marcos sa isang mahalagang Bicam meeting. Agad itong naging mitsa ng spekulasyon. May mga nagsabing ito ay simpleng scheduling conflict o internal arrangement sa Kamara. May iba namang naniniwala na ito ay sadyang pag-iwas—isang taktikal na desisyon sa gitna ng mainit na tensyon sa budget deliberations.

Hindi rin nakatulong ang katahimikan sa simula. Sa pulitika, ang kawalan ng agarang paliwanag ay madaling punuan ng haka-haka. At sa panahon ng social media, ang haka-haka ay mabilis nagiging “katotohanan” sa mata ng publiko.

“Takot Kay Tita Imee?”

Mas lalong uminit ang diskurso nang maiugnay ang pangalan ni Sen. Imee Marcos. Kilala ang senador sa pagiging matapang, prangka, at hindi umiiwas sa banggaan—lalo na sa usaping budget at oversight. May mga netizens at political observers na nagbato ng tanong: umiwas ba si Sandro upang hindi masangkot sa isang posibleng tensyon o harapang sagutan kung sakaling magkaharap sila sa Bicam?

May nagsasabing hindi ito usapin ng takot kundi respeto sa seniority at political dynamics. May iba namang nag-iisip na mas kumplikado ang sitwasyon—isang kombinasyon ng internal family politics, party strategy, at imahe sa publiko. Hanggang walang malinaw na paliwanag, mananatiling bukas ang interpretasyon.

“Wag N’yong Babuyin ang Budget!”

Ang linyang ito ang naging sigaw ng marami—isang panawagan laban sa anumang galaw na nagpapababa sa dignidad ng proseso ng budget. Para sa publiko, ang badyet ay hindi laruan. Ito ang pondo para sa ospital, paaralan, kalsada, ayuda, at serbisyong direktang tumatama sa pang-araw-araw na buhay ng mamamayan.

Sa bawat balitang may insertions o realignments na hindi malinaw ang pinanggalingan, tumitindi ang galit. Kaya’t ang panawagang “wag babuyin” ay hindi lamang patama sa iisang tao o grupo—ito ay panawagan sa buong sistema.

Reaksyon ng Publiko at Kapwa Mambabatas

Sa social media, hati ang opinyon. May mga dumepensa kay Sandro Marcos, iginiit na ang hindi pagdalo ay hindi awtomatikong indikasyon ng kasalanan o pag-iwas. Anila, maraming paraan upang makibahagi sa budget process, at hindi lahat ng negosasyon ay nakikita ng publiko.

Sa kabilang panig, may mga kritiko na nagsabing ang transparency ay nagsisimula sa presensya. Para sa kanila, ang pagharap sa Bicam—lalo na sa gitna ng kontrobersiya—ay mahalaga upang ipakita ang pananagutan. Kung walang itinatago, bakit iiwas?

May ilan ding mambabatas ang nagpahayag na ang tunay na isyu ay hindi kung sino ang dumalo, kundi kung paano ginagalang ang proseso at pinoprotektahan ang pondo laban sa pang-aabuso.

Ang Bigat ng Apelyido

Hindi maikakaila na ang apelyidong Marcos ay may kasamang bigat—kasaysayan, kontrobersiya, at inaasahan. Para kay Sandro, bawat kilos ay sinusukat nang mas mahigpit. Ang hindi pagdalo sa Bicam ay maaaring maliit na bagay sa teknikal na aspeto, ngunit malaki ang epekto sa persepsyon ng publiko.

Sa ganitong konteksto, ang malinaw na komunikasyon ay kritikal. Ang kawalan nito ay nagbubukas ng pinto sa interpretasyong politikal—lalo na kapag may kamag-anak na aktibong mambabatas na kilalang may sariling tindig sa budget issues.

Usapin ng Pananagutan

Sa dulo, ang tanong ng publiko ay simple: sino ang mananagot? Ang budget ay pera ng taumbayan, at ang bawat hakbang sa proseso ay dapat malinaw, makatarungan, at maipaliwanag. Hindi sapat ang mga pahiwatig o palusot. Ang hinihingi ay katiyakan na ang pondo ay mapupunta sa tama.

Kung may hindi pagkakaunawaan sa loob ng Bicam, dapat itong ilahad. Kung may taktikal na desisyon sa pagdalo, dapat ipaliwanag. Sa ganitong paraan lamang mapapanumbalik ang tiwala.

Isang Hamon sa Pamumuno

Ang kontrobersiyang ito ay hamon sa mga lider—bata man o beterano—na ipakita na ang pamumuno ay hindi pag-iwas, kundi pagharap. Ang pulitika ay likas na magulo, ngunit ang integridad ay dapat malinaw.

Habang nagpapatuloy ang budget deliberations, patuloy ding nakatutok ang mata ng publiko. Ang bawat hindi pagdalo, bawat pahayag, at bawat katahimikan ay binibigyang-kahulugan. At sa panahong gipit ang marami, ang mensahe ay malinaw: igalang ang proseso, at huwag babuyin ang budget.

Ano ang Susunod

Nananatiling bukas ang usapin habang hinihintay ang mas malinaw na paliwanag mula sa mga sangkot. Kung magsasalita man si Sandro Marcos o hindi, ang inaasahan ng publiko ay simple—katotohanan at pananagutan.

Sa huli, ang tunay na sukatan ay hindi kung sino ang umiwas o humarap, kundi kung ang pinal na badyet ay tapat, makatao, at para sa kapakanan ng lahat.