Muling uminit ang loob ng Senado sa sunod-sunod na isyung gumising sa galit ng publiko—mula sa umano’y paglaganap ng maling impormasyon sa social media, hanggang sa mga tanong sa bilyon-bilyong pisong pondo ng pamahalaan, at sa muling pagbukas ng usapin sa confidential funds ng Office of the Vice President. Sa gitna ng lahat ng ito, isang senador ang hindi na nakapagpigil ng damdamin at hayagang kinuwestiyon ang papel ng mga fact checker at ng mismong social media platforms sa laban kontra disinformation.

Sa isang pagdinig na dapat sana’y teknikal at kalmado, nauwi ang diskusyon sa emosyonal na palitan ng salita. Dito, iginiit ng senador na siya umano ay biktima ng sunod-sunod na pekeng balita—mga post na aniya’y malinaw na imbento ngunit patuloy na kumakalat online. Para sa kanya, hindi na ito simpleng isyu ng reputasyon. Isa itong banta sa kakayahan ng publiko na malaman ang katotohanan.

Isa-isang binanggit ang mga halimbawa ng umano’y maling impormasyon: mga pahayag na ipinipilit na may pinilit siyang testigo, mga salitang hindi naman niya kailanman sinabi, at maging mga larawang ayon sa kanya ay malinaw na manipulasyon. Ang mas masakit, ayon sa senador, kahit malinaw na peke ang mga ito, marami pa rin ang naniniwala. At dito nagsimula ang kanyang galit—bakit daw tila mabagal o kulang ang aksyon para agad na maalis ang ganitong content?

Ipinaliwanag ng mga kinatawan ng fact-checking organizations na ang kanilang tungkulin ay magbigay ng label—kung ang isang post ay mali, mapanlinlang, o kulang sa konteksto. Ang kapangyarihang mag-alis o mag-take down ng content, ayon sa kanila, ay nasa mismong platform. Ngunit para sa senador, hindi sapat ang paliwanag. Kung malinaw namang kasinungalingan, bakit kailangan pang manatili online, kahit pa may label na “false”?

Dito na pumasok ang mas malawak na tanong: may sapat bang kapangyarihan ang Pilipinas para pigilan ang pagkalat ng maling impormasyon sa mga platform na kontrolado mula sa ibang bansa? Ilang mambabatas ang nagpahayag ng pagkabahala na tila nakatali ang kamay ng gobyerno, habang patuloy namang napapahamak ang mga indibidwal na ginagawan ng pekeng kwento.

Bilang tugon, muling nabuhay ang mga panukala sa Senado. Isa na rito ang ideya na limitahan ang pagkakaroon ng multiple social media accounts, na posibleng iugnay sa National ID system. Layunin umano nitong bawasan ang anonymous accounts na ginagamit sa pagpapakalat ng maling impormasyon. Mayroon ding panukala na direktang kausapin at ipatawag ang mga kinatawan ng social media companies upang linawin ang kanilang polisiya sa mabilisang pagtanggal ng mapanirang content.

Habang mainit ang usapin sa fake news, isa pang kontrobersyal na personalidad ang humarap sa Senado—isang negosyanteng iniuugnay sa isyu ng pekeng pagkakakilanlan. Sa halip na magbigay-linaw, paulit-ulit niyang ginamit ang kanyang karapatang manahimik. Sa bawat tanong tungkol sa kanyang pinagmulan at koneksyon, iisa ang sagot: pananahimik. Para sa ilan, ito ay karapatan. Para sa iba, isa itong malinaw na pader na humaharang sa katotohanan.

Sa kabila ng kanyang katahimikan, lumutang ang mga ulat tungkol sa kanyang mga koneksyon sa malalaking negosyo at sa mga grupong may ugnayan umano sa mga dayuhang interes. Lalong naging mabigat ang usapin nang pumasok ang isyu ng deportation proceedings at ang posibilidad na mabawi ang mga ari-arian kung mapapatunayang may panlilinlang na naganap.

Hindi rin nagpahuli ang usapin sa pambansang budget. Sa bicameral conference committee para sa 2026 National Budget, dalawang pondo ang naging sentro ng matinding diskusyon. Una, ang malaking alokasyon para sa medical assistance na ayon sa ilang senador ay nagiging daan ng political patronage. Sa halip na dumaan sa malinaw at sistematikong proseso, sinasabing nagagamit ito sa pamamagitan ng mga guarantee letter mula sa mga pulitiko.

Maging ang Simbahang Katoliko ay nagpahayag ng pagkabahala, tinawag ang sistema bilang isang uri ng “health pork barrel.” Para sa kanila, ang tulong medikal ay hindi dapat hingin bilang pabor kundi ibigay bilang karapatan. May mga mungkahi na ilipat na lamang ang pondo sa mga institusyong diretsong nagbibigay-serbisyo tulad ng PhilHealth upang maiwasan ang pamumulitika.

Ikalawa, ang malaking pondo para sa farm-to-market roads na biglang lumobo kumpara sa orihinal na panukala. Bagamat ipinagtanggol ng ilan na mahalaga ito para sa sektor ng agrikultura, may mga senador pa ring nagbabala na kailangan ng mas malinaw na transparency at bantay laban sa posibleng insertion at pang-aabuso.

Samantala, muling umingay ang usapin sa confidential funds ng Office of the Vice President matapos maisampa ang panibagong reklamo. Mabilis namang sumagot ang kampo ng bise presidente, tinawag ang mga akusasyon bilang recycled at bahagi umano ng isang demolition job. Para sa kanila, ang timing at paulit-ulit na alegasyon ay malinaw na may bahid ng pulitika.

Ipinaliwanag din ng kanilang tagapagsalita na ang paggamit ng alyas at limitadong detalye sa dokumento ay bahagi ng protocol para protektahan ang mga informant. Ayon sa kanila, hindi maaaring basta-basta buksan ang mga bank account nang walang malinaw at tiyak na ebidensya, dahil labag ito sa karapatan ng sinumang indibidwal.

Sa kabuuan, ang mga pangyayaring ito ay nagpapakita ng isang mas malalim na problema. Hindi lamang ito usapin ng fake news, hindi lang ito tungkol sa budget o sa isang personalidad. Isa itong salamin ng sistemang patuloy na hinahamon—kung paano pinoprotektahan ang katotohanan, paano pinananagot ang may kapangyarihan, at paano sinisigurong ang taumbayan ang hindi nagiging talo sa huli.

Habang nagpapatuloy ang mga pagdinig at diskusyon, nananatiling bukas ang mga tanong: sapat ba ang kasalukuyang mga batas para labanan ang disinformation? Hanggang saan ang saklaw ng pananagutan ng social media platforms? At sa gitna ng ingay ng pulitika, may puwang pa ba ang malinaw, patas, at tapat na paghahanap ng katotohanan?