Ang pag-asa para sa isang malinis at walang kinikilingang imbestigasyon sa bilyon-bilyong halaga ng mga anomalya sa flood control projects ng bansa ay tila unti-unting naglalaho. Ang Independent Commission for Infrastructure (ICI), na binuo ni Pangulong Bongbong Marcos Jr. upang usigin ang mga kontrobersyal na proyekto, ay humaharap ngayon sa isang malaking krisis sa kredibilidad kasunod ng sunud-sunod at nakakabiglang pagbibitiw ng mga matataas at respetadong opisyal nito.

Ang pag-alis ng mga pangunahing miyembro ng ICI ay hindi lamang nagpapahina sa komisyon; ito ay nagdulot ng malawakang pagdududa sa tunay na intensyon at independensya ng ahensya. Ang mga isyung ibinunyag ng mga nagbitiw, tulad ng tila limitadong kapangyarihan at ang kakulangan ng suporta mula sa Malacañang, ay nag-iiwan ng tanong: mayroon ba talagang kagustuhan ang Palasyo na malaman ang buong katotohanan, o ginagamit lamang ang ICI bilang political shield?

Ang Alarming Exodus: Mula Magalong Hanggang Singson
Ang ICI ay itinatag upang magdala ng transparency at pananagutan sa sektor ng imprastraktura. Ngunit bago pa man lubos na makapagsimula ang komisyon, nagsimula na ang pagdududa kasabay ng pagbibitiw ng mga opisyal na dapat sana ang magdadala ng integrity sa imbestigasyon.

Nauna nang nagbitiw si Baguio City Mayor Benjamin Magalong bilang Special Advisor ng ICI noong Setyembre. Ang ulat ay nagpapahiwatig na ang kanyang pag-alis ay may koneksyon sa tila kontrol ng Malacañang sa kanilang mga kilos. Ngunit ang pinakamabigat na dagok ay ang pagbibitiw ni Bobby Singson, dating Commissioner ng ICI.

Sa loob ng ilang araw matapos ang balita ng kanyang pag-alis, kumalat ang mga detalye tungkol sa tunay na dahilan ng kanyang pagkadismaya. Ayon kay Senior Deputy Minority Leader Igay Irise, isang nakakabiglang pahayag ni Singson ang nagbigay-diin sa kanyang pagkadismaya: “Why would I risk my life and my family just to solve Malakanyang’s problem?” Ibinahagi ni Irise na si Singson ay “disappointed” sa kung gaano ka-limitado ang kapangyarihan ng komisyon, at kinwestyon niya kung bakit niya ilalagay sa panganib ang kanyang buhay at pamilya para maging “tagalinis ng palasyo.”

Ang ganitong mga kaganapan ay nagdulot ng malawakang kawalan ng tiwala. Ang ahensya na binuo upang maglinis sa korapsyon ay tila mismo ang nangangailangan ng linaw, na nagpapatunay sa madamdaming pahayag na “ICI is dead.”

Ang Lihim na Mensahe: Hindi Dahil sa “Stress” Kundi Dahil sa “Washing Machine”
Opisyal, ang paliwanag sa pagbibitiw ni Singson ay pilit na ginawang magaan. Ayon kay Attorney Brian Husaka, tagapagsalita ng ICI, ang pag-alis ni Singson ay dulot lamang ng “stress and the intensity of the work required here in the ICI” at hindi dahil sa anumang “disgantlement or frustration.” Aniya, naibigay na ni Singson ang kanyang expertise.

Ngunit ang pilit na pagpapaliwanag na ito ay mabilis na binaligtad ng ibinunyag ni Irise. Ang mga text message ni Singson ang naglantad ng mas malalim na dahilan: “Why will I risk myself, my family and our privacy to be the washing machine of Malakanyang?” at, dagdag pa, ang pagiging “punching bag.”

Ang matinding salita na “washing machine” at “punching bag” ay nagpapahiwatig ng isang seryosong problema: ang kawalan ng tunay na independensya. Nagbigay ito ng impresyon na tila ginagamit lang ang ICI para linisin ang mga isyu ng Palasyo, o kaya’y upang tanggapin ang lahat ng batikos at suntok, sa halip na magsagawa ng sarili at malayang imbestigasyon. Ang mensahe ay malinaw: kulang sa suporta ang ICI para harapin ang mga political bigwigs na posibleng masangkot.

Ang Kapangyarihang Hinihingi: Contempt, Immunity, at Fiscal Autonomy
Mula pa sa simula, alam na ni Singson ang matinding pangangailangan ng ICI para maging epektibo. Kaya naman, mahigpit niyang hinihingi ang tatlong kritikal na kapangyarihan:

Contempt Powers: Ang kapangyarihang mag-cite ng contempt sa mga saksi at ahensya na tumangging makipagtulungan. Kung wala ito, ang mga imbestigasyon ay madaling mapipigilan ng mga uncooperative na indibidwal.

Immunity: Ang kaligtasan mula sa future prosecution o legal na pagtugis upang protektahan ang mga opisyal sa kanilang trabaho, na magbibigay sa kanila ng lakas ng loob na maglabas ng katotohanan nang walang takot.

Fiscal Autonomy: Ang pagkakaroon ng sariling pondo at battery of lawyers para hindi sila umasa sa iba at maging malaya sa political pressure.

Inaasahan ni Singson na gagawin itong urgent ng Malacañang. Ngunit, ang tugon ng Palasyo ay nagbigay ng pag-aalala. Ayon sa Palace Press Officer na si Clear Castro, tila hindi “kainit” ang Malacañang na ipursige ang panukala. Binanggit pa ni Castro na ang PNP at NBI ay nakakapagsagawa ng imbestigasyon kahit walang contempt powers—isang argumento na tila hindi makatarungan dahil ang ICI ay binuo upang imbestigahan ang mga high-level na opisyal ng gobyerno. Ang kawalan ng suporta sa legislative push na ito ay nagpapatibay sa hinala na mayroong political friction at hindi full commitment mula sa Palasyo.

Sa Kabila ng Krisis: Ang Pagsumite ng Ebidensya sa Ombudsman
Sa kabila ng mga pagbibitiw at ang pagdududa sa kanilang independensya, mayroon pa ring patuloy na trabaho ang ICI. Nagsumite sila ng mga ebidensya sa Ombudsman upang imbestigahan ang ilang incumbent at dating senador na nadadawit sa malaking flood control scandal.

Kabilang sa mga binanggit sa ulat ay sina Senator Cheese Escudero, Senator Mark Villar, dating Senator at ngayon ay Makati Mayor Nancy Binay, at dating Senator Grace Poe. Ang aksyon na ito ay nagpapakita na sa kabila ng kanilang internal struggles, patuloy pa rin ang ICI sa paghahanap ng hustisya. Hinihingi nila ang tulong ng Ombudsman para sa “case buildup” at paghahanap ng mga saksi, na nagpapatunay na ang kanilang imbestigasyon ay nangangailangan ng tulong ng mas malaking ahensya na may mas malawak na kapangyarihan.

Ikinatuwa naman ni Davao City First District Representative Paulo Duterte ang posibleng imbestigasyon ng ICI sa mga flood control project sa Davao City, kung saan 80 kontrata na nagkakahalaga ng Php4.4 bilyon mula 2019 hanggang 2022 ang inaasahang bubusisiin. Ang pag-iral ng mga kasong ito ay nagpapakita na ang laban ay hindi pa tapos.

Ang Paninindigan at ang Patuloy na Pagdududa
Sa gitna ng krisis, tiniyak ni retired Justice Rey, ang Chairman ng ICI, na hindi raw maapektuhan ang kanilang trabaho sa kabila ng pag-alis ni Singson. Naniniwala ang ICI na sa tuloy-tuloy nilang rekomendasyon sa Ombudsman at pag-file ng kaso, hindi mawawala ang tiwala ng publiko.

Ngunit ang katotohanan ay nananatili: ang pagdududa sa tunay na kalayaan at kakayahan ng ICI ay hindi basta-bastang mawawala. Ang mga nakalap na impormasyon tungkol sa kawalan ng kinakailangang contempt powers, immunity, at ang fiscal autonomy ay nagpapahiwatig na ang komisyon ay tila nagtatrabaho nang nakapiring at nakatali ang kamay.

Ang laban para sa clean governance ay kailangan ng isang ahensyang walang takot, walang kinikilingan, at may sapat na kapangyarihan. Sa ngayon, ang Independent Commission for Infrastructure ay tila hindi na independyente, kundi isang ahensya na naghihingalo, na patuloy na ginugulo ng hinala na ang mga matataas na opisyal sa Malacañang ay mas gustong protektahan ang status quo kaysa buksan ang pintuan ng tunay na pananagutan. Ang tanong: sino ang maglilinis sa mga naglinis, kung ang mga naglilinis mismo ay sumuko na?