Sa loob ng mahigit isang buwan, isang tanong ang paulit-ulit na bumabalik sa usapan ng publiko: nasaan si Senador Ronald “Bato” de la Rosa? Mula nang lumutang ang balitang may nalalapit na hakbang ang International Criminal Court kaugnay ng kasong crimes against humanity, biglang nawala sa mata ng publiko ang senador. Walang paliwanag, walang opisyal na pahayag, at walang presensya sa Senado. Sa halip, isang litrato ang biglang sumiklab at muling nagpaalab ng diskusyon—isang larawan ng isang lolo na may yakap na sanggol.

Ang katahimikan ni Senador Bato mula noong Nobyembre 11 ay hindi ordinaryong pagliban. Isa siyang mambabatas na inaasahang present sa mga sesyon, lalo na sa panahong kritikal ang pagtalakay sa pambansang badyet. Ngunit sa kabila ng kanyang kawalan, nananatili siyang tumatanggap ng buwanang sahod na umaabot sa humigit-kumulang tatlong daang libong piso. Para sa maraming Pilipino, ito ang unang kirot: paano nagiging katanggap-tanggap ang ganitong sitwasyon?

Uminit ang usapan nang may pahayag na lumabas mula sa isang opisyal ng pamahalaan na nagsabing may soft copy na umano ng warrant mula sa ICC na may kinalaman sa senador. Kahit wala pang opisyal na dokumentong inilalabas sa publiko, sapat na ito upang magbago ang galaw ng mga ahensya ng gobyerno. Tahimik ngunit tuloy-tuloy ang pagmamanman. Hindi para manghuli, ayon sa kanila, kundi para malaman lamang kung nasaan ang senador.

Ang Department of the Interior and Local Government ay umamin na mino-monitor nila ang galaw ni Senador Bato. Sa loob lamang ng ilang linggo, anim na lokasyon umano ang kanyang pinuntahan. Mga bahay ng kaibigan, iba’t ibang sasakyan, at palipat-lipat na ruta. Walang detalyeng ibinigay, walang kumpirmasyon kung saan siya huling namataan. Ngunit malinaw ang mensahe: alam ng pamahalaan na gumagalaw siya, at hindi siya tuluyang naglalaho.

Sa gitna ng lahat ng ito, isang Facebook post ang biglang lumitaw. Isang litrato ni Senador Bato na may kargang sanggol, may simpleng caption na nagsasabing masaya siyang makita ang kanyang apo. Walang petsa ang larawan, walang lokasyon, at walang paliwanag. Ngunit sapat iyon upang yumanig ang publiko. Para sa ilan, isa itong tahimik na mensahe: ligtas siya, buhay siya, at pinipiling manahimik. Para naman sa iba, isa itong sinadyang paalala na hindi siya natitinag.

Ang problema, hindi malinaw kung kailan at saan kuha ang litrato. Maaari itong kuha noong nakaraan, maaari ring kamakailan lamang. Ang kawalan ng konteksto ang lalong nagpasiklab ng espekulasyon. May mga nagsabing hindi na raw ito uuwi sa sarili nilang bahay dahil sa takot na baka doon pa lamang ay maaresto na siya. May iba namang naniniwalang hindi na siya lalabas sa mga lugar na madaling maabot ng awtoridad.

Dagdag pa rito ang mga kumakalat na ulat na palihim daw na gumagala si Senador Bato sa Metro Manila sakay ng motorsiklo. Ayon sa ilang source, gumagamit umano siya ng iba’t ibang paraan upang hindi agad makilala—iba’t ibang sasakyan, hindi inaasahang ruta, at limitadong pakikisalamuha. May mga post pa sa social media na nagpapakita ng isang lalaking tila namumuhay sa tahimik na lugar, malayo sa siyudad, nagluluto sa gitna ng kalikasan. Totoo man o hindi, ang mga larawang ito ay nagsilbing gasolina sa apoy ng haka-haka.

Samantala, nananatiling matatag ang posisyon ng kampo ni Senador Bato. Ayon sa kanyang abogado, wala pang pormal na warrant na inilalabas ng alinmang korte sa Pilipinas. Anumang hakbang na gagawin ng mga ahensya ng gobyerno batay lamang sa hinihingi ng isang banyagang institusyon ay, ayon sa kanila, paglabag sa Konstitusyon. Dahil dito, idinulog na nila ang usapin sa Korte Suprema at iginiit na dapat igalang ang kanyang mga karapatan habang wala pang malinaw na desisyon.

Sa Senado naman, patuloy pa rin siyang itinuturing na aktibong miyembro. Bahagi pa rin siya ng bicameral conference committee para sa 2026 National Budget. Ngunit kahit inaasahang sisipot sa mga pagpupulong, hindi siya lumitaw. Walang abiso, walang paliwanag. Para sa ilan niyang kasamahan, umaasa pa rin silang haharap siya at gagampanan ang kanyang tungkulin. Para sa publiko, isa na naman itong patunay ng lalim ng krisis sa pananagutan.

Hindi rin maikakaila ang bigat ng kanyang nakaraan. Bilang dating hepe ng Philippine National Police at isa sa mga pangunahing tauhan sa administrasyon ni dating Pangulong Rodrigo Duterte, si Senador Bato ay sentral na pigura sa madugong kampanya kontra droga. Ang mga kasong iniuugnay sa kanya ay hindi basta-basta. Ito ang dahilan kung bakit ang bawat kilos niya ngayon ay binabantayan, sinusuri, at hinuhusgahan.

May mga nagsasabing palalampasin muna ang Pasko at Bagong Taon bago tuluyang umusad ang anumang hakbang laban sa kanya. Isang uri raw ng “huling pahinga” bago ang mas mabigat na yugto. Kung totoo man ito o hindi, ang ideyang ito ay lalong nagdagdag sa kaba at galit ng publiko. Para sa mga pamilya ng mga biktima, bawat araw ng katahimikan ay tila isang araw ng kawalan ng hustisya.

Sa kabila ng lahat, iginiit ng DILG na hindi nila itinuturing na pugante ang senador. Wala pa raw basehan para dito. Ngunit malinaw rin ang kanilang sinabi: gagawin ng Philippine National Police ang kanilang tungkulin kung darating ang panahon, kahit pa may personal na ugnayan ang ilan sa kanila sa senador. Trabaho lang, ayon sa kanila.

Habang papalapit ang pagtatapos ng taon, nananatiling bukas ang kuwento ni Senador Bato de la Rosa. Isa ba siyang mambabatas na pansamantalang umatras upang ipaglaban ang kanyang karapatan? O isa siyang opisyal na umiiwas sa pananagutan habang pinoprotektahan ang sarili? Ang sagot ay wala pa. Ngunit sa bawat araw na lumilipas, lalong tumitindi ang sigaw ng publiko para sa linaw, katotohanan, at hustisya.

Ang tanong ngayon: hanggang kailan mananatiling tahimik ang senador? At kapag nagsalita na siya, sapat ba iyon upang patahimikin ang isang bansang matagal nang naghihintay ng sagot?