“Sa Sandaling Ika’y Humarap sa Alanganin, Huwag Mong Hayaang Sila ang Magsulat ng Iyong Kwento. Ang Kuwento ng Isang Anak na Hinarap ang Matinding Panlalamig at Pangungutya sa Gitna ng Paghahanap ng Sarili Niyang Tahanan.”

Ang araw na iyon ay mainit at maalinsangan, ngunit ang init ay hindi nanggagaling sa haring araw kundi sa kaba at pag-aalinlangan na bumabalot sa aking dibdib. Ako si Aliana, at nakatayo ako sa gilid ng maliit na hardin ng munisipyo, pinupunasan ang pawis sa noo. Sa loob lamang ng isang buwan, ang aking ina ay nagdesisyon na magsimula ng bagong buhay kasama ang lalaking nagngangalang Rodolfo o Rudy Vergara. Masyadong mabilis. Parang ipinipilit.

Hindi pa man ako kumbinsido sa ideya na magkaroon ng bagong ama, pinilit kong ngumiti habang umuupo. “Anak, ayusin mo naman ang buhok mo. Espesyal ang araw na ito ngayon. Huwag ka nang mukhang pagod,” bulong ni Mama.

“Opo, Ma,” sagot ko. Pero sa loob-loob ko, mabigat ang pakiramdam ko. May kutob ako—isang malamig na kutob—na magbabago ang lahat pagkatapos ng araw na ito, at hindi ako sigurado kung gusto ko ang pagbabagong iyon.

Nang dumating si Rudy sa pintuan, matangkad at nakasuot ng long sleeves, tumitig siya sa akin. Isang tinging malamig, tila sinusuri ako na parang isa lamang akong bagay. Hindi niya ako binati. Tumango lang siya nang walang emosyon, na para bang hangin lang ako.

Sumunod sa kanya ang dalawang batang babae, sina Crystal at Macy, tresse at kinse anyos siguro. Parehong maputi, nakapalda, at nakakunot ang ilong habang tinitingnan ako. Narinig ko ang bulong ni Crystal, “Siya ba ‘yan? ‘Yung anak ng mapapangasawa ni Papa?” Sumagot si Macy, “Parang hindi siya kamukha ni Tita.”

Ramdam ko ang pinaghalong irap at pangungutya. Mas matanda ako sa kanila—labing-walong taong gulang na—kaya hindi ko pinatulan. Tumayo lang ako nang tuwid, bahagyang yumuko bilang pagbati, ngunit ang tingin nila sa suot kong simpleng bulaklakin na bestida, na alam kong ang pinakasosyal kong damit, ay nagsasabing kadiri iyon.

“Ayan na pala kayo. Ito nga pala ang Ate Aliana ninyo. Mabait ‘yan. Sure akong magkakasundo kayo!” masayang bati ni Mama.

Plastik silang ngumiti, na para bang hindi sila nagmaldita kanina. Tumingin si Rudy sa akin, “Oo, nakita ko na ang anak mo.”

Nang magsimula ang seremonya, pilit akong pumalakpak at ngumiti. Pamilya nga ba talaga ang mabubuo sa amin? Iyon ang tanong na paulit-ulit sa isip ko. Ngunit kung saan masaya si Mama, susubukan kong maging masaya rin. Kahit na alam kong ang buong pamilya na hinahangad niya ay hindi ko makita sa mga mata nina Rudy, Crystal, at Macy.

Makalipas ang ilang linggo, lumipat kami sa mas malaking bahay ni Rudy. At doon, unti-unting naramdaman ko ang lamig at bigat ng aming bagong pamumuhay.

Hindi pa sumisikat ang araw, nagising ako sa ingay sa kusina. Paglabas ko ng pinto, narinig ko agad ang boses ni Crystal, “Tita, bakit ba niya ginagamit ‘yung baso ko? Kadiri kaya!”

Bumaba ako. Sinalubong ako ng napailing na tingin ni Mama. “Aliana, anak, next time gamitin mo na lang ang lumang baso sa cabinet, ha? Para walang gulo.”

Naramdaman ko ang unfairness. Para makuha ang loob ng mga anak ni Rudy, parang ako lagi ang kailangang mag-bigay. Masyadong pinaluluguran ang mga spoiled stepdaughters niya.

“Opo,” sagot ko na lang. “Hindi ko na po gagalawin ang mga gamit nila. Pasensya na.”

Bulong ni Macy habang nag-aayos ng cereals nito, “Baka maitim pa ang labi mo, kumapit na rin sa amin.”

Kumirot ang dibdib ko. Hindi ako pala-ayos, morena ako, namana ko sa aking ama. Ngunit hindi iyon dahilan para insultuhin. Pero bago pa ako makasagot, inutusan ako ni Rudy. “Diyan ka sa dulo, Aliana. Masikip dito sa malapit, eh.”

Tumayo ako. Dinala ang pinggan sa dulo at umupo. Wala akong karapatang magreklamo sa bahay na hindi naman sa akin.

Habang kumakain, patuloy ang pangungutya. “May skin care ka ba? Kasi parang kailangan mo na,” sabi ni Crystal. “Tapos hindi naman gumagana. Maitim pa rin,” dagdag ni Macy.

Hindi na ako nagsalita. Wala na akong pakialam sa komento nila. Pero ang mas masakit, hindi na rin ako umaasa na kakampihan ako ni Mama.

Sinubukan kong makisama. Nagligpit ako ng mesa kahit hindi inuutusan. Ginawa ko ang lahat para hindi maging pabigat. Ngunit mas lumabas lang ang pagiging bastos ng magkapatid.

“Aliana,” sabi ni Mama isang beses. “Huwag mo nang dibdibin ang mga bata. Nagbibiro lang naman sila.”

“Mama, hindi po biro ang ginagawa nila. Minsan ginagamit nila ang gamit ko nang walang paalam. Kapag ako naman ang gumagamit ng kanila, ang dali nilang magalit. Tinatawag pa akong maitim at mukhang nanay! Pinagtatawanan nila ako, Ma.”

“Eh ano, hayaan mo na. Mas bata sila kaya intindihin mo na lang. Saka mag-diet at mag-ayos ka kasi para hindi ka napupula ang mukhang nanay. ‘Yung buhok mo, ayaw mong ipa-rebond, sabi mo aksaya sa pera.”

Parang mas lalo niyang binaba ang tingin ko sa sarili ko.

“Hindi mo man lang ako dinedepensahan, Mama,” bulong ko.

“Anak, hindi ito tungkol sa kampihan. Kailangan nating makisama kay Rudy. Hindi siya sanay sa mga reklamo na ganito. At itong dalawang bata anak niya. Siyempre, kasama sila sa pakikisamahan natin.”

Wala na akong maisagot. Tumalikod ako at humiga. Ang bahay na iyon ay hindi nagiging tahanan para sa akin. Kaya nagpasya ako: Gagawa ako ng tahanan, para sa sarili ko. Hindi ngayon, hindi bukas, pero balang araw, makakaalis ako roon.

Tahimik ang buong bahay nang umagang iyon. Nakaupo ako sa lumang mesa sa kusina, hawak ang cellphone na sumusulpot-sulpot ang signal. Naghahanap ako ng scholarship para makapag-kolehiyo. Alam kong wala akong aasahan kay Rudy, kaya kailangan kong dumiskarte.

Habang nagta-type ako ng details sa application, narinig ko ang mabigat na yabag ni Rudy. Pumasok siya sa kusina na para bang siya ang hari.

“Ano ‘yon?” Malamig niyang tanong, itinuturo ang papel.

“Forms po,” sagot ko. “Sa scholarship. Nag-apply po ako for college.”

Umangat ang kilay niya. “Scholarship? Para saan pa? Hindi mo naman kailangan ng college. Marami namang trabaho kahit high school graduate ka lang. Huwag mong sabihing ako ang aasahan mong magpapaaral sa iyo!”

“Hindi naman po ako umaasa sa inyo,” mabilis kong sagot. “Huwag po kayong mag-alala. Hindi po ako aasa sa hindi ko naman magulang.”

Pumasok ako sa kwarto. Dinala ko ang aking naipong P3,000 mula sa mga sideline at nag-aral. Iyon lang ang safe haven ko.

Kinabukasan, maaga akong umalis ng bahay. Bitbit ang plastic envelope ng requirements. Sanay na akong walang pumapansin.

Sa unibersidad, nakaramdam ako ng gutom. Habang nakapila, nakita ko ang isang binata. Pamilyar. “Hi,” bati ko.

Nanlaki ang mga mata niya at inayos ang salamin. “Hello.”

“Pwede bang pabantay ng pila ko? Magugutom na kasi ako.”

“Um, sige. O, pwede namang ako ang bumili para sa iyo.”

“Ah, hindi. Nakakahiya. Ako na. Ikaw, may ipapabili ka?”

Agad siyang naglabas ng P500. “Um… kahit ano. Kung anong sa iyo, ‘yun na lang din ang sa akin.”

Bumili ako ng fried chicken and rice para sa kanya at burger steak para sa akin. Pagbalik ko, ibinigay ko sa kanya ang rice meal.

“Ah, fried chicken ang binili ko.”

“Ah… fried chicken,” aniya, at doon ako natigilan.

“Bakit? May problema ba?” tanong ko.

“Wala naman. Okay ako sa fried chicken… Press.”

“Press? Bakit Press?”

Ngumiti siya. “Ah, ako si Ivan. Same school tayo.”

“Kaya pala pamilyar ka!”

Habang kumakain kami, napansin kong kanin at gravy lang ang kinakain niya.

“Bakit hindi mo kinakain ang ulam mo? Nagtiyaga ka lang sa gravy.”

“Um, allergic ako sa chicken.”

Nanlaki ang mga mata ko. “Ano? Bakit hindi mo sinabi agad? Nakakahiya! Palit na lang tayo. Burger steak ang sa akin. Bayaran na lang kita.”

“Huwag mo nang bayaran. Akin na ‘yung chicken mo. Burger steak na sa iyo.”

Sa araw na iyon, naging buddy ko si Ivan. Sabay kaming nag-apply at kumuha ng entrance exam. Ang kanyang pagiging tahimik at maalalahanin ay nagbigay sa akin ng kakaibang kapayapaan.

Dumating ang resulta: “Congratulations, you passed the entrance examination.”

Hindi ko napigilang umiyak sa unan. Ito ang simula ng buhay na pinangarap ko.

“Mag-aaral po ako, Mama!”

“Anak, hindi na kita kayang pag-aralin sa college mo.”

“Mama, hindi naman po kita inuobliga. Mag-aaral po ako kasi nakapasa po ako sa scholarship. May kasama pong allowance ‘yon. May sideline naman po ako sa mga academic commission. Ako na po ang bahala sa sarili ko.”

Marahan siyang tumango. “Sige, ikaw na ang bahala. Basta nilinaw ko na sa iyo, ha? Hindi ko kayang suportahan ang pag-aaral mo. Umaasa lang ako kay Rudy.”

Wala na akong inasahan pa.

Nagsimula ang college life. Wala pang liwanag, gising na ako. Hindi na ako kumakain ng almusal sa bahay. Nagpapagabi ako, nag-aaral sa labas. Para pag-uwi, matutulog na lang. Ang bus ay puno, ang palad ko pawisan.

Ang buhay ko ay naging loop ng: Aral. Trabaho. Tulog (kulang). Ulit.

Sa printing shop na pinagtatrabahuhan ko, si Ate Lorna ang naging pamilya ko. “Ang sipag mo. Sayang ka kung hindi ka makakapagtapos,” sabi niya.

Mas marami akong naramdamang pagmamahal at support sa trabaho at eskwela kaysa sa sarili kong bahay.

Dumating ang second year. Mas mabigat. Isang gabing maulan, nasa jeep ako. Nagbabasa ng reviewer. Wala na akong pahinga. Parang sundalo ako sa giyera. Hindi na ako tinatanong ni Mama kung okay pa ako. Mas naging abala na siya kina Macy at Crystal.

Isang araw, pauwi galing sa school, nakita ko si Macy. Dapat ay may pasok pa siya, pero nakasuot na siya ng pang-civilian at may kasamang lalaki, papasok sa isang Inn.

Hindi ko kaya ang konsensiya ko. Kahit maldita siya, kapatid ko pa rin siya.

“Macy!” tawag ko, hinawakan ang braso niya. “Anong ginagawa mo rito? Sa Inn? Sino ‘yang kasama mo? Nag-skip ka ng classes mo?”

“Sino may sabing pwede mo akong hawakan? Huwag ka nang mangialam! Wala kang paki!” bulyaw niya, inalis ang kamay ko.

“Macy, ano ba? Ang bata mo pa, 14 ka pa lang! Bakit papasok ka sa Inn kasama ang lalaki?”

Lumingon ako sa lalaki. Hindi na siya nakapagsalita, umakyat na lang ang mga kamay at umalis.

Sinampal ako ni Macy. “Bakit ka ba pakialamera? Hindi naman talaga kita kapatid, kaya huwag kang mangialam na para bang Ate kita!”

Napaiyak ako. “Hindi mo ako Ate, pero hindi mo ako mapipigilan na maging concern sa iyo! Saan mo na-meet ang lalaking ‘yan? Alam ba ni Tito Rudy ‘to? Nagmamalasakit lang naman ako!”

“Bakit? Magsusumbong ka? Huwag kang epal dahil hindi naman ako makikinig sa iyo. Hindi kita Ate!” Nilampasan niya ako.

Pag-uwi ko, nadatnan ko si Macy sa labas. Agad niya akong hinarangan. “Huwag kang magsusumbong, maliwanag!”

Pagod ko siyang tiningnan. “Wala akong balak magsumbong. Na-realize ko na hindi rin pala worth it na magbigay ng malasakit sa iyo. Bahala ka na sa gusto mong gawin sa buhay mo.”

Pumasok ako sa bahay. Hindi na ako lumingon. Ginawa ko ang parte ko.

Lumipas ang mga taon, dumating ang Araw ng Pagtatapos. Ang araw na ilang taon kong hinintay at ipinaglaban.

Ngunit habang inaayos ko ang aking modern Filipiniana sa harap ng salamin, walang saya sa mukha ko. Wala akong aasahang dumating. Si Aling Lorna na nga lang ang inaya ko. Mas inuna ni Mama ang bakasyon kasama ang pamilya ni Rudy.

Pagdating ko sa venue, malakas ang tawanan at yakapan. Ako, si Aliana, naglalakad mag-isa.

Mabuti na lang at nakaabot si Aling Lorna. “Aliana, pasensya ka na nahuli ako! Wow naman, ang ganda-ganda mo! Sa wakas, graduate ka na!”

“Salamat po ulit sa pagsama sa akin,” ngiti ko.

“Masaya akong maihatid ka. Isa ako sa mga naging saksi kung paano mo pinaghirapan ang lahat ng ito. Sa akin ka pa nga umuutang ng pang-print sa thesis mo, ‘di ba?”

Nang tanggapin ko ang aking Diploma—Bachelor of Science in Business Administration—napakalaki ng ngiti ko. Nang makabalik ako sa upuan, doon ako umiyak. Sulit ang lahat ng pagod.

“Aling Lorna, libre ko na lang po kayo,” sabi ko.

“Huwag na. Sa bahay na lang tayo mag-celebrate. Pinaghanda ka namin ng mga anak ko. Nag-order kami ng mga bilao.”

“Nakakahiya po, Aling Lorna.”

“Asus. Batang ito. Nahiya ka pa. I-celebrate na natin ‘yang graduation mo. May magandang bagay na nangyari sa buhay mo pagkatapos ng lahat ng mga pinagdaanan mo.”

Umiyak ako. Masayang-masaya ako na may nakaka-appreciate sa akin nang ganoon.

Pagkalabas namin, nagulat ako nang makita si Ivan. May dala siyang isang bouquet ng bulaklak.

“Hi, nandito ka para sa pinsan mo?” tanong ko.

“M!” Napakagatlabi siya. “Congratulations.”

“Salamat. Sige, alis na ako.”

Papasakay na kami ni Aling Lorna sa bus nang bigla siyang humabol. Nasa may pinto na ako.

“Ha? Ano ‘yun? Bilis, aalis na kami!”

Nang makaupo ako sa tabi ni Aling Lorna, nanlaki ang mga mata ko. Si Ivan, sumunod sa loob ng bus, hawak pa rin ang bulaklak. Halatang kinakabahan.

“Bakit ka sumunod?” tanong ko.

Nanginginig ang isang kamay na inabot niya ang bulaklak. “Palagi kang abala sa buhay mo. Ayaw kitang abalahin dahil mas gusto mong gugulin ang oras mo sa pag-aaral. Kaya naghintay na lang ako hanggang sa maka-graduate ka.”

“Ha? Naghihintay ka? Bakit ka naman naghintay?”

Muling napalunok si Ivan. “Naghihintay ako kasi matagal na akong may nararamdaman sa iyo, Aliana. Pwede ba akong manligaw?”

Medyo napatili ang mga nakarinig. Si Aling Lorna, kilig na kilig. Ako, hindi makapaniwala.

Matapos ang isang buwang panliligaw, sinagot ko si Ivan. Hindi siya mayaman, pero napakabuti. Ang burger steak na ipinapalit niya sa fried chicken ko ay naging simbolo ng kanyang pag-aalaga.

Sa panahong iyon, tumanggap ako ng trabaho sa isang malaking firm bilang Junior Analyst.

Isang araw, habang nag-aayos ako ng mga gamit ko para tuluyan nang umalis sa bahay ni Rudy, nakita ako ni Mama.

“Aalis ka na, Anak?”

“Opo, Ma. May trabaho na po ako. At may sarili na po akong apartment.”

“Hindi mo man lang ako ininform. Dito ka na lang, mag-asawa ka na lang. Hindi naman na kailangan ng work ‘yan.”

Ngumiti ako. “Ma, kailangan ko po ng work at sarili kong pera. Hindi po ako katulad ninyo. Ang bahay po na ito ay hindi ko tahanan. Ito po ang palaisdaan ni Tito Rudy. At ako, hindi po ako isda na hihintaying hulihin. Hindi ko po hahayaang mamatay ang sarili kong pangarap, Ma.”

Hindi siya nakasagot.

Ang huling alaala ko sa bahay na iyon ay ang tingin ni Macy, na tahimik lang sa likod. Hindi na siya nangungutya, kundi tila malungkot.

Nang umalis ako, naramdaman ko ang paglaya. Paglaya mula sa pangungutya, mula sa diskriminasyon, at mula sa pangungulila sa pagmamahal ng isang ina.

Ang bahay na iyon ay hindi naging tahanan. Ngunit ang paghahanap ng sarili kong lakas at pangarap ang naging pinakatotoong tahanan ko. Ang aking journey ay nagpapatunay na kahit sa pinakamadilim na bahagi ng ating buhay, maaari tayong bumangon at maging matagumpay, nang walang inaasahang suporta mula sa iba.

Sa huli, ang pag-ibig sa sarili at sa pangarap ang pinakamatibay na pundasyon ng isang tao. At iyon ang kwento ni Aliana, ang babaeng natuto na ang pinakamahusay na defense ay ang sariling pagsisikap.