“Sa harap ng libo-libong mata, ang bawat hakbang mo ay maaaring magdala sa’yo sa tuktok… o pabagsakin ka sa kailaliman ng iyong takot.”

Habang tumatayo ako sa harap ng Manila Convention Center, nanginginig ang mga kamay ko. Hindi dahil sa kaba sa pagtanggap ng diploma, kundi dahil sa mga tawanan na nagmumula sa E section—ang lugar ng mga anak ng mayayamang kaklase ko. Alam kong sa loob ng ilang oras, ang mga taong iyon ay magiging dahilan ng aking pinakamabilis na pag-ahon… o ng aking pinakamalaking pagbagsak.

Ngunit hindi nila alam na hawak ko ang dokumentong magpapabago sa lahat. Ako si Carlo Mendoza, 22 taong gulang, lumaki sa isang maliit na apartment sa Tondo. Ang ama ko ay driver ng gipney at ang ina ko naman ay labandera sa isang luxury condominium sa Makati.

Mula pa elementarya, alam ko na ang edukasyon ang tanging daan para makalaya sa kahirapan. Kahit scholar ako sa isang kilalang public engineering university, hindi sapat ang allowance para sa araw-araw na pangangailangan. Kaya tuwing gabi, pagkatapos ng klase at library sessions, naglalakad ako patungo sa isang kainan malapit sa España Boulevard para magtrabaho bilang dishwasher at boss boy hanggang hatinggabi.

Ang sahod na pitumpu’t limang piso kada buwan ay sapat lang para sa pamasahe, pananghalian, at pang-fotocopy ng mga libro. Walang pambili ng bagong sapatos kapag nasira ang luma, walang pang-date kahit may nagkakagusto sa akin. Tanging mga libro at mga blueprint ang kasama ko sa bawat hakbang. Ngunit sa kabila ng lahat ng paghihirap, nananatiling mataas ang grades ko.

Consistent Dean’s Lister, dating presidente ng student council, at kilala sa buong engineering department bilang estudyanteng hindi kailanman absent. Humahanga ang mga professor ko sa dedikasyon ko. Ngunit ang mga kaklase ko mula sa Forbes Park at Dasmariñas Village ay hindi ako tinatanggap bilang isa sa kanila.

Si Derek Villanueva, anak ng isang construction magnate, ay galit na galit sa akin simula first year. Hindi dahil may ginawa ako sa kanya kundi dahil palagi akong lumalampas sa kanya sa exams, projects, at competitions. Nang minsang nabagsak siya dahil sa plagiarism, kumalat ang chismis na ako raw ang nag-report—kahit hindi totoo. Mula noon, ginawa niyang misyon ang sirain ang aking puri sa buong campus.

Dumating ang araw ng graduation. Mainit ang simoy ng Mayo at puno ng mga pamilya ang convention center. Nandoon ang aking ama na nakasuot ng pinakalinis niyang polo, ang ina ko na may dalang homemade chicken adobo, at ang nakatatandang kapatid ko na umuwi mula Riyadh.

Pagdating ng graduation march, suot ko ang simpleng barong tagalog na hiniram sa aking tito. Napansin ko ang E section, puno ng mga anak ng mayayaman na may photographers at personal assistants. Nang tawagin ang pangalan ko, sumigaw ang aking pamilya, at narinig ko ang hiyawan mula sa mga jeep niy drivers na kilala ng ama ko.

Ngunit habang naglalakad pabalik sa upuan, malinaw ang boses ni Derek: “Walang mararating ang batang ito kahit kumlaude pa!” Tumawa ang kanyang mga kaibigan, pati ilang magulang sa E section. Kumulo ang dugo ko, pero hindi ako lumingon. Patuloy akong naglakad, mahigpit ang hawak sa diploma, iniisip kung paano pipigilan ang luha sa aking mga mata.

Sa loob ng bag ko, hawak ko ang isang brown envelope—ang dokumentong makapagpapabago ng lahat. Anim na buwan bago ang graduation, natanggap ko ang email mula sa World Bank Asian Development Infrastructure Program. Binasa ko ito ng paulit-ulit. Isang scholarship at research grant para sa mga promising engineers sa Southeast Asia. Ang top candidate ay magiging lead consultant sa isang multibillion peso infrastructure project, may sahod na aabot sa 3 milyon kada taon at international exposure.

Ang kailangan lang: comprehensive proposal tungkol sa sustainable urban infrastructure, kasama ang technical drawings, feasibility studies, at innovation proposals. Tatlong buwan lang ang deadline. Nanginig ang mga kamay ko. Alam kong ito ang pagkakataon na hinihintay ko.

Ngunit halos imposible ang requirements. Kailangan ng access sa mga database, site visits, at oras na wala ako dahil sa trabaho at school duties. Ngunit naalala ko ang pawis ng ama ko sa gipney, ang pag-iyak ng ina ko dahil kulang ang pera. Alam kong walang ibang paraan—kailangan kong subukan.

Nagsimula akong magtrabaho sa proposal tuwing madaling araw. Pagkatapos ng shift sa restaurant, pumupunta ako sa 24-hour internet cave sa Quiapo. Doon ko sine-search ang international journals, dino-download ang research papers, at sinusulat ang proposal gamit ang secondhand laptop na binili sa Green Hills.

Ngunit kailangan din ng real data. Kaya tuwing Sabado at Linggo, sumasakay ako ng gipney papunta sa flood-prone areas sa Metro Manila: Tumana, Montalban, Marikina, Laguna. Dala ko ang lumang camera at notebook, kinukuha ang measurements, kino-coordinate ang mga location gamit ang borrowed GPS device, at kinakausap ang mga residente tungkol sa kanilang karanasan sa baha.

Sa Marikina, nakilala ko si Mang Ernesto, 65 taong gulang na retired civil engineer. Nang makita niya ako na nagme-measure ng water levels, tinanong niya kung estudyante ako. Nang malaman ang ginagawa ko, nag-alok siya ng tulong. Binahagi niya sa akin ang technical documents mula sa nakaraang government projects, pati ang mga files na nagpapakita ng irregularities sa construction projects ng mga corrupt contractors.

Isa sa mga dokumentong iyon ay tungkol sa bridge project sa Bulacan na natapos tatlong taon na ang nakalipas. Base sa official report, 2 bilyong piso ang budget. Ngunit sa aktwal, milyon lang ang dapat gastusin sa materials at labor. Ang sobra ay napunta sa kickbacks at overpricing. At ang kontratista? Villanueva Construction Corporation—ang kumpanya ng pamilya ni Derek.

Nanlamig ako. Hindi ko alam kung dapat ko bang gamitin ang impormasyon, ngunit pinaalala sa akin ni Mang Ernesto na ang corruption sa construction industry ay hindi lang tungkol sa pera. Ito rin ay tungkol sa buhay na maaaring mawala kapag gumuhong ang mga tulay.

At dito nagsisimula ang tunay na laban ko—hindi lang para sa diploma, kundi para sa katotohanan, hustisya, at sa pangarap na hindi kayang hadlangan ng mga mayaman o makapangyarihan.