“Sa bawat tren na dumaraan, may kwento ng tapang, karangalan, at galit na hindi madaling patayin.”

Matiyaga akong nagtiis sa katahimikan ng bagon, hawak ang aking garrison cap, pinipilit kontrolin ang tibok ng puso. Ngunit nang hawakan ko ang cap, nagsimula ang impyerno.

Ako si Kapitan Elena Cruz, nakaupo sa tabi ng bintana ng economy class sa tren biyahe bilang 376 mula Maynila patungong Bicol. Pinagmamasdan ko ang malawak na tanawin ng kabukiran at baybayin ng Luzon, humahagibis sa madilim na takipsilim ng Nobyembre. Pauwi ako mula sa isang nakakapagod na assignment sa Cebu, kung saan ginugol ko ang mga araw sa mga pulong kasama ang opisyal ng military intelligence service.

Ang aking uniporme ay perpektong plansado, ang mga rango nagnining, at sa kandungan ko ay nakalagay ang itim na leather service bag—punong-puno ng mga lihim na dokumento na nangangailangan ng personal na paghahatid sa headquarters sa Bicol.

Ako ay maliit ang tindig ngunit ang aking tingin at tikas ay sumasalamin sa matibay na kalooban at mga taon ng serbisyo. Sa edad na 36, may tatlong medalya ako mula sa mga operasyong militar sa Sulu at Magindanao. Tahimik ako sa bagon, iniingat ang sarili at ang mga dokumento.

Ilang pasahero ang natutulog. Isang matandang babae ang nagbuburda, dalawang estudyante ang mahina ang boses sa pag-uusap tungkol sa nalalapit na final exams. Ang tren ay regular na umaalog, at halos makatulog na ako nang pumasok ang anim na lalaki sa bagon.

Maingay ang kanilang pagpasok—tawanan, amoy ng tabako at murang alak, sumalubong sa buong bagon. Pinuno nila ang lahat ng bakanteng upuan at nakatuon ang tingin sa akin. Ang pinuno, si Tigor Mourilo, may malapad na mukha na may peklat at gintong ngipin, agad akong napansin.

Ang bawat detalye ng kanyang anyo, mula sa kupas na leather jacket hanggang sa mapangahas na tingin, ay sumisigaw: sanay siya kumuha ng gusto niya at hindi nagpapatali sa batas. Ang mga kasabwat niya ay nakapalibot, nakasuong ang tingin sa akin.

Ang aking instinct, pinatalas ng mga taon sa serbisyo, ay nagsasabing may mangyayaring masama. Pinilit kong umayos sa upo, ang kamay kusang dumapo sa strap ng bag, sabay tingin kay Mourilo ng malamig at mapanuring mata.

Ngunit hindi siya umatras. Lumapit siya, tinutukso at sinasabi na ang bag ko ay punong-puno ng lihim. Inabot niya ang mga daliri sa leather strap ng bag. Mabilis kong itinulak, ang boses matatag at may awtoridad:

“Alisin mo ang iyong mga kamay ngayon din!”

Lalo lamang itong nagpagalit sa kanya at sa gang. Hinawakan ako mula sa lahat ng panig—balikat, bag, at sinubukang buhagin ang ranggo ko. Anim laban sa isang babae. Ngunit ang lahat ng pagsasanay sa militar at hand-to-hand combat ay hindi nasayang. Tumayo ako, siniko ang isa, sinipa ang pangalawa, ngunit sabay-sabay silang umatake. Hinawakan niya ang buhok ko at hinila pabalik, itinulak ako sa dingding ng bagon.

Sumisigaw ako, nangangalmot at nangangagat, subalit walang makialam. Ang matanda, ang mga estudyante, pati ang lalaki sa kabilang upuan, lahat ay umiiwas. Naiwan akong mag-isa, bawat galaw at insulto ay nagpapalakas lamang ng kanilang puwersa.

Ngunit hindi ako basta-basta susuko. Sinimulan kong insultuhin sila, sinubukang saktan ang kanilang pagmamalaki: “Mga kaawa-awang duwag kayo! Anim laban sa isang babae! Hindi kayo lalaki, mga basura! Kahihiyan ang hatid ninyo!”

Nanigas si Mourilo, dumilim ang mukha niya sa galit. Ngunit ang galit ay hindi natigil sa kanya—sa halip, sumampal siya sa akin, sinira ang uniporme, inihagis ang cap sa sahig, at sinipa ito. Hinagis niya ang aking service bag, nilipad ang mga dokumento, at isinuksok ang ilan sa kanyang leather jacket.

Ang pisikal na pinsala ay maliit kumpara sa kahihiyan. Ngunit hindi ako nagpatinag. Gumapang ako, kinuha ang ilang dokumento, sinipa at itinulak pabalik sa kanila. Ang galit ko ay naging armas ko, at bawat salita ay latigo na tumutukso sa kanilang kayabangan.

Lumapit siya sa akin, hinawakan ang baba ko, may pagbabanta sa boses: “Kung magsumbong ka, hahanapin ka namin at papatayin. Tandaan mo, babae.”

Ngunit nang huminto ang tren sa platform ng Lucena, umalis sila—parang walang nangyari. Naiwan akong nakaupo sa sahig, punit na uniporme, nagkalat na mga dokumento, nanginginig ang mga kamay hindi sa takot kundi sa matinding galit.

Dahan-dahan kong isinilid muli ang lahat, tumayo, at lumabas sa platform. Humaplos ang malamig na hangin sa aking mukha, pinunasan ang dugo sa labi. Sa aking mga mata, nagniningas ang apoy na hindi madaling pamatay. Naaalala ko ang bawat mukha, bawat boses, bawat galaw ng anim na lalaki.

Sa sandaling iyon, nakatayo ako sa mahangin na platform, alam kong babayaran nila ang bawat segundo ng kahihiyang ibinigay nila sa akin. Kinuha ko ang telepono mula sa bulsa, dinayal ang pamilyar na numero. Nang sumagot ang kabilang dulo, isa lamang ang aking sinabi:

“Handa ka na ba para sa isang digmaan?”