“Sa bawat galaw ng buhay, minsan ang pinakamaliliit na hakbang ang nagdadala sa atin sa pinakamalalaking pangarap…”

Tahimik na nag-uumpisa ang araw sa maliit na karinderya ng aming pamilya. Pawis na pawis si Nay Maribelle, abala sa paghahanda ng pagkain habang papalapit na ang ikalawang batch ng mga bisita sa kasal.

“Ra Lyn anak, pakisalinan mo pa nga ng sabaw yung kaldero. Parating na yung ikalawang batch ng bisita!” tawag niya habang abala sa paglilipat ng mga ulam sa mga tray.

“Opo, Nay,” sagot ko nang mabilis, kinapkap ang sandok at maingat na sinahod ang mainit na sabaw. Lumang bestida ang suot ko—kupas na ang bulaklaking print—at medyo luwag na ang tsinelas ko na kumakalansing sa sementong sahig.

Sa labas, naririnig ko ang tugtog ng videoke at ang tawanan ng mga bisita. Isa na namang kasal sa baryo, at sanay na sanay ako sa ganitong senaryo. Pero kahit gaano man karami ang naranasan ko, hindi pa rin ako nakauupo sa mga mesang may puting mantelya at pulang bulaklak. Nasa gilid lang ako, may hawak na tray, at sunod-sunod ang utos ni Mang Lando:

“Rea, bipo ka na ulit sa dulong mesa ha. Diyan mo ilagay yung soft drinks at pansit. Huwag kang lalapit sa presidential table. Baka matalisod ka pa.”

Ngumiti lang ako at sumunod. Ngunit sa pagtitig ko sa presidential table, hindi ko maiwasang humanga sa liwanag ng mga ilaw, sa malaking cake, at sa mga bisitang nakapolo at naka-bestidang halatang bago. Doon nakaupo ang bagong kasal, buong ngiti, at kumikislap sa bagong damit.

Minsan, naisip ko, paano kaya ang pakiramdam na ikaw ang nasa gitna, hindi nasa likod?

“Uy, si Ria Lino,” bulong ng isang dalagang bisita sa kaibigan. Parang hindi napapagod magtrabaho, pero ang damit niya… napakagatlab si Ria.

Sanay na akong makarinig ng ganitong banat. Iniisip ng iba na anak lang ako ng tagaluto—tama naman. Pero kahit masakit, tinatanggap ko iyon basta makauwi ako ng gabing iyon na may sapat na tip para mabili ng gamot ang ama ko, si Lito.

Pagkauwi namin, gabi na at halos wala nang ilaw kundi ang dilaw na bumbilya sa sala. Nakahiga ako sa papag, umuubo ng malalim.

“May dala po kaming tinapay at kaunting ulam,” mahina ang boses ni Ria.

“Nasayang,” sagot ni Rialin, pilit pinapawi ang pagod.

“Salamat, anak,” mahina sagot ni Lito, medyo paos.

“Pasensya na po. Hindi na ako makatulong masyado sa bukid,” sabi niya, habang inaayos ni Maribelle ang kumot ko.

“Ang mahalaga, nandito ka,” sabi ni Nay Maribelle. “Si Ria na ang malakas sa atin ngayon.”

Napapuo ako sa tabi ng tatay ko. “Tay, pag nakapagtapos po ako, hinding-hindi ko kayo pababayaan. Kahit hindi man kami mayaman.”

Ngumiti si Lito at tinapik ang kamay ko. “Kaya mo yan. Ikaw ang pinakamatalinong batang kilala ko.”

Kinabukasan, maaga akong pumasok sa eskwela. Sa lumang bag na may kupas na zipper, naroon ang ilang notebook at lapis na halos kalahati na ang haba. Pagpasok ko sa classroom, sinalubong ako ng boses ni Cassandra, ngunit umismid lang ako at naglakad papunta sa aking upuan. Sanay na ako sa ganoong banat, pero kahit sanay, hindi ibig sabihin ay hindi na sumasakit.

Maya-maya, dumating si Ma’am Yoli Duran, ang aming advisor. “Class! Tahimik na. May announcement ako.”

Tumayo siya sa harap at may hawak na envelope. “Alam niyo namang may scholarship program ang isang foundation sa Maynila. May slot para sa estudyanteng may mataas na grades at nangangailangan.”

Nagkatinginan ang mga estudyante. Si Cassandra, inaasahan na siya ang babanggitin. Ngunit, pinili ng faculty: Ria Manlapas.

Para bang tumigil ang mundo sa paligid ko. “Ay, Ma’am, sigurado po kayo?” tanong ni Cassandra nang mabilis.

Matalim ang tingin ni Ma’am Yoli. “Cassandra, hindi sa damit nasusukat ang talino at sipag. Si Ria ang may pinakamataas na general average at alam nating lahat na kailangan niya ng tulong.”

Narinig ko ang mahinang bulungan sa paligid. “Siya yung taga-karinderya. Totoo ba ‘to? Baka wala naman siyang pambayad sa pamasahe pa Maynila.”

Pagkatapos ng klase, pinatawa ako ni Ma’am Yoli sa faculty room. “Ria, anak, alam kong bigla ‘to. Pero malaking oportunidad ito para sa’yo. Full tuition, may allowance ka pa. Kailangan lang ang kaunting requirements at consent ng parents mo.”

“Makakaya po ba namin ‘to, Ma’am?” mahina kong sagot. “Yung pamasahe, yung pag-stay sa Maynila…”

“Makikinig ka muna,” malumanay na sagot ni Ma’am Yoli. “Alam ko ang sitwasyon niyo sa bahay. Huwag mong hayaang ang hiya o takot ang pumigil sa’yo.”

Umuwi ako bitbit ang form, mabigat ang pakiramdam. Sa daan, narinig ko ang boses nina Tiya Norma at Tia Fe.

“Uy, nabalitaan mo? Yung anak ni Maribell scholar daw sa Maynila,” sabi ni Tiya Fe, sabay higop ng kape.

Napahinto ako sa pader. Kumirot ang dibdib ko, ngunit dahan-dahan lang akong naglakad papasok ng bahay para hindi mahalata.

Pagpasok, nadatnan ko si Maribelle na nag-aayos ng mga gulay. “Anak, kamusta eskwela?” tanong niya.

Tahimik kong inilapag ang form sa mesa. “Nay, may inuwi po akong papel. Sabi po ni Ma’am Yoli, pwede daw po akong maging scholar sa Maynila.”

Napatingin si Maribelle sa papel. “Scholar sa Maynila…” bumulong siya.

Opo, Nay. Full tuition, may allowance, pero malayo po. Kailangan kong umalis.

Lumabas si Lito mula sa kwarto, hawak ang dibdib. “Ano, narinig ko? Scholar ka, anak?”

Tumango ako, pinipigilan ang luha. “Opo, Tay. Pero natatakot po ako…”

Umupo siya at huminga ng malalim. “Anak, matagal na naming pangarap ng nanay mo na makaalis ka sa hirap na ‘to. Kung may pagkakataon, huwag mong sayangin.”

Ngunit nanginginig ang boses ko. “Tay, marami pong mas magaganda at may kaya. Baka mapahiya lang po ako.”

Lumapit si Maribelle at hinawakan ang pisngi ko. “Anak, kahit nakalumang destida ka, mas mahalaga ang laman ng puso at isipan mo. Hindi kita pinalaki para habang buhay mong pakinggan ang sabi-sabi ng iba. Kung gusto mong subukan, nandito kami ni Tay kahit sa dasal man lang.”

Hindi ko na napigilan ang pag-iyak. “Nay, Tay, natatakot po ako pero ayokong tumanda na nagsisisi na hindi ko sinubukan.”

Mahinangiti si Lito. “Punuin na natin yang form.”

Kinagabihan, nakaupo ako sa harap ng maliit na lampara. Pilit pinupuno ang form gamit ang maayos kong sulat kamay. Sa labas ng bintana, tanaw ko ang covered court na kanina ay puno ng tawanan at tugtog. Sa unang pagkakataon, pumikit ako at nadasal ng buong puso.

“Panginoon, kung para po ito sa akin, tulungan niyo po ako. Gusto ko pong makaalis sa dulo ng mesa. Kahit isang upuan lang po sa gitna, sapat na.”

At sa gabing iyon, hindi ko pa alam, ngunit nagsisimula na ang tadhana na gumalaw, papalayo sa maliit na baryo, papalapit sa pangarap na matagal ko nang pinangarap.