“Minsan, ang taong pinakamadalas mong hindi napapansin… siya pala ang tanging taong kayang iligtas ang buong buhay mo.”

Sa tuwing naaalala ko ang araw na iyon, may kung anong kilabot na dumadaan sa likod ko. Hindi dahil sa takot—kundi dahil sa bigat ng mga sandaling muntik nang bumago sa kapalaran ng isang buong imperyo. At ang lahat ng ito’y nagsimula sa loob ng isang Mercedes, sa pagitan ng isang babaeng desperado… at isang lalaking tatlong taon nang tahimik na nagtatago ng tunay niyang pagkatao. Ako ang lalaking iyon.

Maaga pa nang magsimula ang kaguluhan. Sa unahan ko, si Jennifer Flores—CEO ng isang malaking kompanya na nasa bingit ng pagguho—ay halos mabasag sa gitna ng isang bilyong dolyar na merger call. Wala kahit isang available na interpreter. At bawat segundong lumilipas ay parang mga piraso ng buhay niyang nawawala.

Nasa front seat ako noon, tahimik, nakamasid, hawak ang manibela. Nang inabot ko ang radyo para bawasan ang ingay, bigla siyang umikot na parang ahas na handang manakit.

“Huwag mong hawakan ang kotse ko gamit ang marurumi mong kamay.”

Para akong sinampal sa lakas ng bagsak ng salita niya. Bahagya akong natigilan, nakahinto ang kamay sa ere. Hindi iyon bago. Sanay na ako sa lamig ng boses niya, sa talim ng tingin. Tatlong taon ko nang naririnig ang ganitong tono. Driver lang ako para sa kanya.

“Isara mo ang divider. Nakakasawa na mukha mo sa salamin ko.”

Sumunod ako. Narinig ko ang pag-angat ng salaming harang. At tulad ng nakasanayan, nanahimik ang mundo ko. Pero sa loob ko, may bagyong gumagalaw na hindi niya nakikita.

Tatlong taon sa Stanford. Isang PhD mula Georgetown. Dalawang dekada sa diplomasya. Siyam na wika. At ngayon… isang driver.

Pero hindi iyon ang pinakamahalaga sa sandaling iyon. Ang mahalaga ay ang marinig ko ang panic sa boses niya habang sunod-sunod ang failed calls.

Wala pa ring interpreter. Fully booked ang lahat. Hindi pwedeng i-reschedule. Magsasara ang merger. Mawawala ang Florez Dynamics. Ang kompanyang ipinaglaban niya ng kalahati ng buhay niya.

Nanginginig ang kamay niya habang paulit-ulit na nagdial. Doon ako nagpasya.

Ibinaba ko ang divider.

“Pasensya na po, Miss Flores,” sabi ko. “Anong mga wika ang kailangan ninyo?”

Tumigil siya. Hindi dahil sa galit—kundi sa gulat.

“Ha? Ano?”

“Para po sa meeting ninyo. Anong language ang kailangan?”

“Hindi mo… hindi mo kailangan malaman ’yon,” utal niya. “Japanese. Mandarin.”

“Fluent po ako.”

Para siyang natanggalan ng airbag. Nanlaki ang mata, natigilan ang mundo.

“N–nag… Japanese ka?”

“Japanese, Mandarin, Arabic, Portuguese, French, German, Spanish.”

Nahulog ang telepono niya. Sa unang pagkakataon sa tatlong taon, nakita ko siyang walang alam gawin.

Tumunog ang cellphone niya—Oshima Sing Holdings.

“Hindi ko kaya,” bulong niya. “Hindi ako pwedeng sumagot nang walang interpreter.”

“Pwede po ba?” inabot ko ang kamay ko.

Sandali siyang nakipaglaban sa sarili niya. Pride o survival? Pero nang tumunog muli ang telepono, mas malakas ngayon… ibinigay niya.

“Moshi moshi, Oshima-san,” bati ko, kalmado, pormal, walang bakas ng pagiging driver.

At doon siya unang natulala. Hindi ako nagsasalita na parang alalay. Nagsalita ako tulad ng isang taong sanay makipag-usap sa mga negosyanteng may hawak na kalahati ng ekonomiya.

Habang nag-uusap kami ng delegasyon sa Japanese at Mandarin tungkol sa patents, licensing, cross-border intellectual property at kompromiso sa merger, nakita ko ang unti-unting pagkalusaw ng paninigas ni Jennifer. Tumatawag ako bilang kinatawan niya. Bilang boses niya.

“May cultural misunderstanding,” bulong ko sandali. “Na-offend sila sa tono ng legal team mo. Iniisip nilang minamaliit ninyo sila.”

“Anong sinabi mo?” halos hindi siya makahinga.

“Na malaki ang respeto ng Florez Dynamics sa tradisyong pinanghahawakan ng kumpanya nila. At personal kang nag-aaral ng kulturang Hapon.”

“Hindi naman,” bulong niya.

“Ngayon oo,” sagot ko bago muling bumalik sa tawag.

Pagkalipas ng dalawampung minuto, ibinalik ko ang telepono sa kanya.

“Sabik silang makipagkita sa inyo ng personal.”

Hindi siya makapagsalita. Para siyang batang hindi alam kung paano natapos ang magic trick.

“Sino ka ba talaga?” tanong niya.

Nag-drive ako papasok sa underground parking. Parehong lugar, parehong ilaw, parehong kongkreto… pero ibang mundo na ang naramdaman namin pareho.

“Isang taong nangailangan ng trabaho,” sagot ko. “At isang taong hindi tumigil maniwala.”

Tahimik siyang nakatingin.

Binuksan ko ang pinto ng kotse. Pero bago kami umalis, sinabi niya ang pangalan ko—una sa loob ng tatlong taon.

“Antonio.”

Paglingon ko, nanginginig ang boses niya.

“Kailangan kong maintindihan… lahat.”

Hindi ko alam kung bakit, pero sa unang pagkakataon, handa akong sabihin ang totoo.

“May PhD ako sa international relations mula Georgetown. Masters sa applied linguistics mula Harvard.”

Parang huminto ang mundo niya.

“Dalawampu’t dalawang taon akong senior diplomatic translator sa State Department. Hawak ko ang G7 summits, trade talks, crisis diplomacy.”

Wala akong galit sa boses ko. Puro pagod lang.

“Tapos dumating ang budget cuts. Tinanggal ang posisyon ko.”

“Ang… ang nanay mo,” bulong niya. “’Yung gamutan niya.”

“Chemo. At tuition ng anak kong papasok sa med school.”

Hindi siya makatingin.

“Nag-apply ako sa higit 300 trabaho. Overqualified daw ako. Kulang sa recent experience. Masyadong mahal.”

Huminga ako nang malalim.

“Kaya nag-driver ako.”

Nakasalalay ang chemotherapy sa bawat oras na nagtatrabaho ako. Hindi ko kayang tumigil.

“Tatlong taon kitang minamaliit,” bulong niya, halos pabulong.

“Tama ka,” sagot ko. Pero hindi iyon insulto. Katotohanan lang.

“Tapos… bakit hindi ka nagsalita? Bakit hindi ka nag-offer na tumulong?”

Napangiti ako—malungkot.

“Makikinig ka ba?”

Hindi siya sumagot. Hindi niya kailangan sagutin. Pareho naming alam ang totoo.

Pagdating sa executive level, parang sumabog ang tensyon. Naghahabol ang mga tao, halos nagka-panic. Dumating si Angelina, assistant ni Jennifer.

Saka sinabi ni Jennifer ang hindi ko inasahan.

“Angelina, kilalanin mo si Antonio Reyz. Bago nating interpreter at cultural consultant.”

“Ha? Jen, driver mo ’yan—”

“May PhD siya sa Georgetown. Marami siyang alam kaysa sa ating lahat. May problema ka ba?”

Tahimik si Angelina.

May problema ako—suot ko.

“Hindi yata akma sa meeting na ganito ang suot ko,” sabi ko.

Natulala si Jennifer. Ngayon niya lang ako totoong tiningnan.

“Tama ka. Angelina! Bihisan mo siya. Navy suit. Conservative tie.”

Dalawampung minuto lang ang lumipas bago ako bumalik.

Pagbukas ng elevator, parang ibang tao ang nakatayo doon. Ako pa rin… pero hindi na ang driver. Ang diplomat na itinago ko nang tatlong taon.

“Handa ka?” tanong niya.

“Miss Flores… nag-mediate na ako ng dalawang gobyernong halos magka-gera. Kaya ko ang boardroom.”

Pagpasok namin sa conference room, tumingin ang Japanese delegates sa akin. Yumuko sila. Gumanti ako—perpekto ang anggulo, ang distansya, ang respeto. Nagliwanag ang mukha nila.

“Anong sinabi mo?” bulong ni Jennifer.

“Na pinararangalan namin ang presensya nila at nagpapasalamat kami sa kanilang pasensya.”

Tumango siya. Hindi niya mapigilan ang ngiti.

At doon nagsimula ang tunay na laban.

Sa loob ng mahigit isang oras, pinagdugtong ko ang dalawang kulturang halos magkasalungat. Pinagtagpi ko ang tensyon, inilipat ang mensaheng malupit sa mas malambot na tono, pinalitan ang agresibong phrasing ng mas pormal, at tiniyak na bawat salita’y may paggalang.

Habang nagsasalita ako, nakita ko ang pag-unfold ng isang bagay sa mata ni Jennifer—hindi paghanga… kundi pag-unawa.

Na ako ang taong tatlong taon niyang hindi nakita. At ngayon, sa gitna ng pinakamahalagang laban ng career niya… ako rin ang taong hindi niya kayang mawala.

Nang matapos ang meeting, tumayo ang lead executive.

“Sasabihin namin ito nang malinaw,” sabi niya sa Japanese. “Kung hindi dahil kay Mr. Reyz… hindi matutuloy ang merger na ito.”

Nanlamig si Jennifer. Tumayo siya, nanginginig ang mga kamay.

Paglabas ng delegasyon, kami lang ang naiwan sa conference room.

“Antonio,” bulong niya, halos pabulong, halos dasal. “Iniligtas mo ang kumpanya.”

Tumingin ako sa kanya.

“Hindi. Iniligtas ko ang libo-libong trabaho. Ang pamana ng pamilya mo. Ang huling pagkakataon.”

May tumulo sa mata niya—hindi luha ng kahinaan, kundi ng matagal nang bigat na bumibigay.

“May utang ako sa ’yo,” sabi niya.

“Wala kang utang,” sagot ko. “Ang kailangan ko lang ay pagkakaton. Para gamitin ang alam ko.”

Lumapit siya. Sa unang pagkakataon, hindi bilang boss. Hindi bilang babaeng sanay mag-utos.

Kundi bilang taong marunong magpasalamat.

“Simula ngayon,” sabi niya, “hindi ka na driver ko.”

Tumango ako.

“At simula ngayon,” bulong niya, “hinding-hindi na kita balewalain.”

At doon, sa gitna ng malaki at malamig na conference room, nagsimula ang bagong yugto—hindi lang para sa Florez Dynamics.

Kundi para sa dalawang taong tatlong taon nang naglalakad sa magkaibang mundo… pero ngayon ay sabay-sabay nang humaharap sa isang mas malaking laban.