“May mga pangarap na inaakalang nilamon na ng panahon—hanggang sa isang araw, muling tumibok ang puso mo at ipaalalang hindi pa tapos ang laban.”

Ako si Arturo Marquez. At ito ang kwento ko—isang kwentong matagal kong itinago sa ilalim ng mga taon ng pagod, sakripisyo at paglimot. Kwentong muling nabuhay noong araw na unang tumapak ako sa Santiago University, College of Law—sa edad na pitumpu’t dalawa.
Hindi ko akalaing muling kikiligin ang puso ko sa pangarap na halos ipinagluksa ko na noon.

Pagdating ko sa unibersidad, ramdam ko ang kaba at bigat ng hagupit ng mga matang nakatingin sa’kin. Mga batang halos kasing-edad lang ng mga apo ko ang nagbubulungan at humahagikgik habang tinatanaw ang isang matandang may dalang lumang bag at pangarap na parang katawa-tawa para sa kanila.

Pero nandun ako. Nakatayo. Buo ang loob.

Sa silid-aralan, lalo kong naramdaman ang agwat ko sa mundo nila— mabilis magsalita ang professor, mabilis mag-type ang mga estudyante, mabilis ang takbo ng talakayan. Samantalang ako, mabagal magsulat. Mabilis mapagod ang mata. Madalas naiwan sa mga termino.

Pero kahit mabagal ang katawan ko, mabilis ang tibok ng puso ko sa pag-asang baka… baka naman ngayon, pwede ko nang abutin ang pangarap kong minsang sinunog ko sa hulihan ng bahay dahil sa hirap.

Pag-uwi ko noong unang araw, naupo ako sa lumang upuan ng aking ama. Tahimik ang bahay. Tahimik tulad ng mga gabing ginugol ko noon sa ilalim ng liwanag ng buwan, pinipilit tanggapin na hindi para sa akin ang pangarap na maging abogado.

Doon nagsimulang bumalik ang lahat—
ang batang Arturo na nakaupo sa ilalim ng punong mangga, nakikinig sa radyo ng kapitbahay tungkol sa mga kaso at batas, nangangarap na isang araw ay ipagtatanggol niya ang mga naaapi.

At ang araw din na pinagkaitan ako ng pagkakataon.

Ako ang panganay.
Ako ang kailangang tumigil sa pag-aaral.
Ako ang kailangang magtrabaho, magbuhat, magbenta at magsakripisyo para mabuhay ang pamilya ko.

Mula palengke hanggang bukid, mula construction hanggang kung ano mang mapapasukan—ginawa ko.
At sa bawat gabing umuuwi ako na pagod, inuukit ko sa dibdib ko ang pangako:

Pamilya muna. Lagi.

Dumaan ang mga taon. Naging engineer si Eduardo, clerk si Sofia, at doktora si Benito—lahat dahil sa mga sakripisyong hindi ko na mabilang.

At nang sa wakas nagkaroon ako ng konting ipon, nangako akong babalik sa pag-aaral.

Pero isang araw, umuwi si Arvin—umiiyak dahil may bayarin siya sa thesis.
Tinitigan ko ang sobre ng ipon ko… ang pangarap ko.
At kinabukasan, iniabot ko sa kanya.

Wala siyang alam.

At doon muling nailibing ang pangarap na minsa’y buhay na buhay sa puso ko.

Hindi nagtagal, nagkasakit ang asawa kong si Elena.
Sa huling mga sandali niya, hinawakan niya ang kamay ko.

“Mahal… ipagpatuloy mo ang lakas mo. Para sa mga anak natin.”

At mula noon, araw-araw kong ipinagpatuloy ang lakas ko. Kahit habang unti-unting tumatanda ang katawan ko, nananatiling buhay ang pagmamahal ko sa pamilya.

Lumaki ang mga anak ko. Nagtrabaho. Nagkapamilya. Nagtagumpay.
At ako? Masayang tagamasid. Kontento. Tahimik.

Akala ko tapos na ang kwento ko.

Hanggang isang araw, natagpuan ni Arvin ang lumang sulat ko noong kabataan ko—
ang sulat kung saan kinuwento ko ang pangarap kong maging abogado.

At doon nagsimula ang hindi ko inaasahang milagro.

Nagtipon ang tatlong anak ko.
Inabutan ako ni Melanie ng sobre.
Pagbukas ko, halos manghina ang tuhod ko.

Enrollment form. Resibo. Pre-law requirements.

At ang sabi ni Jonas:

“Tay, oras na para sa pangarap ninyo.”

Hindi ko napigilan ang luha.
Pangarap kong itinago ko sa ilalim ng mga taon—ngayon ay nasa kamay ko na ulit.

Kinabukasan, kasama ko silang tatlo papunta sa unibersidad.
May dala akong bagong bag, bagong notebook, bagong laptop… at bagong pag-asa.

At sa unang araw ng klase, doon nagsimula ang panibagong laban—isang laban hindi para sa kabataan ko, kundi para sa sarili kong matagal kong kinalimutan.

Marami pa ring ngiting mapanghusga. Marami pa ring bulong.
“Senior discount,” biro nila.
“Kailangan ng reading glasses,” tawa pa ng iba.

Pero may ilan ding handang tumulong—
si Clara, si Rico, at ilang iba pa na nakakita hindi ng kahinaan ko, kundi ng dedikasyon ko.

At nang dumating ang unang debate—ako laban kay Jasper na palaging nang-aasar—tinanggap ko ang hamon.

Tumayo ako.
Mabagal.
Pero matatag.

At sinabi ko:

“Ang batas… hindi lang para sa matatalino. Hindi lang para sa may pera. Hindi lang para sa bata.
Ang batas… ay para sa lahat ng may puso.”

Tahimik ang klase.

At sa unang pagkakataon, hindi nila nakita ang edad ko.
Nakita nila ang tao kong lumalaban.

Pagkatapos ng debate na iyon—hindi man lahat—pero may ilan nang nagbago ang tingin sa akin.

At sa mga susunod pang buwan, kahit mahirap, kahit mabigat ang mga libro, kahit mabagal ang katawan ko… hindi ako tumigil.

Hindi ko kayang tumigil.

Dahil bawat pagsulat ko, bawat pagbabasa ko, bawat sagot ko sa klase…
naririnig ko ang boses ng batang Arturo sa ilalim ng punong mangga:

“Balang araw.”

At ngayon—

Ito na ang araw.

At dito nagtatapos, hindi ang kwento ko, kundi ang unang kabanata ng panibagong buhay ko.

Sa edad na pitumpu’t dalawa, natutunan kong:

Hindi kailanman huli ang pangarap.
Hindi kailanman masama ang magsimula ulit.
At hindi kailanman mali ang lumaban—lalo na kung ang nilalaban mo ay ang sarili mong matagal nang isinuko.

Ako si Arturo Marquez.

At sa bawat pahina ng libro ko, sa bawat araw na pumapasok ako sa law school, sa bawat pangungusap na sinusulat ko nang mabagal ngunit sigurado—
isang patunay ang buhay ko:

Na kahit ilang bagyo ang dumaan, may mga pangarap na hindi napapatay ng panahon.