“May mga lihim na hindi ninanakaw para sa yaman, kundi para sa pag-iingat ng alaala.”

Ako si Lucas Monteverde, at sa umagang iyon, unang beses kong naramdaman na ang katahimikan ng isang mansyon ay maaaring sumigaw nang mas malakas kaysa anumang sigawan. Ang Monteverde Mansion ay naliligo sa liwanag ng araw, ang marmol sa sahig ay kumikislap, ang mga kurtina ay banayad na sumasayaw sa hangin. Ngunit sa dibdib ko, may bigat na hindi ko maipaliwanag.

Nakatayo ako sa gitna ng sala, hawak ang isang kahon ng mga mamahaling relo. Isa ang nawawala. Hindi ito basta relo. Regalo iyon ng aking ina, isang bagay na tanging alaala na lang ang halaga sa akin. Tumingin ako sa mga kasambahay. Tahimik ang lahat. Tanging tik-tak ng lumang orasan ang maririnig.

“Nasaan ang relo?” malamig kong tanong.

Walang sumagot. Hanggang sa nagsalita si Rina, ang batang kasambahay na laging may kumpiyansang hindi ko mawari kung saan nanggagaling. Ibinato niya ang hinala kay Lando, ang tahimik naming hardinero. Nakita raw niya itong lumabas ng kwarto ko. Itinanggi ni Lando, nanginginig ang boses, sinabing nagdidilig lang siya ng halaman.

Ngunit bago pa siya matapos, may isa pang bintang. Isang singsing ang biglang nahulog mula sa bulsa ni Lando. Singsing ng aking ina. Doon sumiklab ang galit ko. Hindi ko na pinakinggan ang paliwanag niya. Sa isip ko, malinaw ang lahat. May nagnanakaw sa loob ng bahay ko.

Ngunit sa gabing iyon, habang mag-isa akong nakaupo sa silid, may kung anong bumabagabag sa akin. May mali. Parang may piraso ng kwento na hindi nagtatagpo. Kaya gumawa ako ng desisyong babago sa lahat. Nagpakabit ako ng mga nakatagong kamera. Hindi ko ipinaalam kahit kanino. Nagkunwari akong aalis ng ilang araw, pero nanatili ako sa isang lumang guest room, nagmamasid.

Isa-isa kong pinanood ang mga eksena. Walang kahina-hinala kay Lando. Tahimik, masipag, pareho ng dati. Si Rina ay abala sa sarili, si Marisa ay may kinukuhang kaunting pagkain, walang kakaiba. Hanggang sa nakita ko siya.

Si Aling Belen.

Dahan-dahan siyang pumasok sa silid ko sa kalaliman ng gabi. Hawak niya ang isang maliit na kahon. Nanlaki ang mga mata ko habang pinapanood ang bawat galaw niya. Binuksan niya ang drawer. Kinuha ang relo. Kinuha ang pluma. Maingat na inilagay ang mga ito sa kahon. Pagkatapos ay umupo sa gilid ng kama at hinaplos ang unan.

“Iho,” mahina niyang bulong, “huwag mong iwawala ang mga laruan mo.”

Nanlamig ang buong katawan ko. Hindi galit ang una kong naramdaman. Kundi takot. Pagkalito. Awa.

Kinabukasan, nakita ko na naman siya sa kamera. May hawak na lumang laruan. Isang tren. Ang tren na matagal ko nang nawala noong bata pa ako. Doon ko nakita ang kahon. May pangalan ko. Sulat-kamay. Kupas. Parang galing sa ibang panahon.

Hindi ito pagnanakaw. Isa itong pagbabalik.

Sinundan ko si Aling Belen sa kanyang silid. Doon ko nakita ang katotohanan. Ang kwarto niya ay puno ng mga laruan ko noon, mga lumang larawan, mga alaala. At siya, nakaupo sa kama, kausap ang isang multong bata na ako.

“Lucas,” masaya niyang sabi, “maglaro tayo mamaya.”

Tinawag ko ang pangalan niya. Sinabi kong ako iyon. Minsan ay nakilala niya ako. Minsan ay hindi. May mga sandaling tinuring niya akong estranghero. May mga sandaling tinawag niya akong anak.

Doon ko naintindihan. Ang pagkalimot ay hindi bigla. Dahan-dahan itong kumakain. Parang anino na palihim na lumalapit.

Tinawagan ko ang doktor. Alzheimer’s. Maaga pa ngunit malinaw. Unti-unting mawawala ang mga alaala. Unti-unting mawawala ako sa kanyang isipan.

Sa halip na galit, awa ang namayani sa puso ko. Ang babaeng ito ang nagpalaki sa akin. Siya ang yumakap sa akin noong bata pa ako. Siya ang tumayo bilang ina nang mawala ang tunay kong magulang. At ngayon, siya ang naliligaw sa sarili niyang alaala.

Pinili kong manatili. Pinili kong alagaan siya. Kahit minsan tinatawag niya akong ibang pangalan. Kahit minsan hindi niya ako kilala. Tinanggap ko ang bawat sandali.

Tuwing gabi, nagluluto siya ng sopas para sa batang Lucas sa kanyang isip. At tuwing madaling-araw, ako ang tumatapos ng pagluluto, pinapanood ang kanyang nanginginig na kamay. Sa bawat ngiti niya, naroon ang parehong init ng pagmamahal na hindi kayang burahin ng sakit.

Hanggang dumating ang araw na hindi na siya bumangon. Tahimik. Mahina ang paghinga. Hinawakan ko ang kamay niya. Sinabi kong naroon lang ako. Sa isang sandali, nakilala niya ako. Tinawag ang pangalan ko. Ngumiti. At saka siya namaalam.

Hindi ako agad umiyak. Parang gusto kong manatili sa sandaling iyon. Parang ayokong tanggapin na tapos na.

Sa mga gamit niya, may nakita akong liham. Para sa akin. Sinulat noong malinaw pa ang kanyang isip. Doon ko nabasa ang katotohanan. Hindi lang niya ako inalagaan. Tinuring niya akong tunay na anak.

Doon ako tuluyang bumigay.

Ipinangako ko sa sarili ko na ang kanyang alaala ay hindi mawawala. Ipinagawa ko ang isang tahanan para sa mga matatandang tulad niya. Isang lugar na walang iniiwan. Isang tahanan ng pag-unawa at pagmamahal.

Ngayon, tuwing may matandang naliligaw sa alaala, naaalala ko si Aling Belen. At sa bawat pagkakataon, alam kong ang mga alaala ay maaaring kumupas, ngunit ang pagmamahal, kapag tunay, ay hindi kailanman nawawala.