“May mga gabing akala mong takas ka sa impiyerno… pero doon ka lang pala papunta.”

Sa pagkakataong iyon, hindi ko alam kung saan ako hahawak. Pakiramdam ko, nilalamon ako ng dilim—dilim ng kahapon, dilim ng mga mata ng mga taong dapat nagmamahal sa’kin, at dilim ng tadhanang parang walang pakialam kung mabuhay pa ba ako bukas.

Ako si Lila, at ito ang gabing halos wasakin ng mundo ang huling piraso ng pagkatao ko.

Nagsimula ang lahat sa isang matinis na sigaw mula sa taong inaasahan kong magtatanggol sa akin.
“Tiya, tama na po! Nasasaktan na ako!”

Ramdam ko ang kirot habang pilit niyang hinahatak ang buhok ko. Ang bawat piraso ng hibla, parang pumupunit din sa puso ko.

“Walang hiya ka!” sigaw niya.
“Makati ka! Manang-mana ka sa nanay mo!”

Tumulo ang luha ko. Hindi lang dahil sa sakit—kundi sa hiya, sa takot, sa pangalang ibinabato sa akin nang wala man lang paliwanag.

Hindi ko ginusto ang asawa niya. Ni hindi ko siya gusto. Isang lasinggerong mahilig manghipo, nananamantala sa tahimik na sandali. Oo, nagkamali ako noon. Nagmahal ako ng mali. Pero hindi ako ahas. Hindi ako mang-aagaw. Hindi ako gano’n.

Pero sa aming lugar, sapat nang magsuot ka ng maikling damit para tawagin kang masama.

“Lumayas ka rito, ahas ka!”
Iyon ang huling sigaw ng tiya ko bago niya ibinato ang mga damit ko sa labas, para bang tinatapon ang isang bagay na wala nang silbi.

Sa gitna ng init ng araw at init ng kahihiyang sumusunog sa balat ko, tinipon ko ang mga damit ko habang pinagtitinginan ng mga kapitbahay. Para akong latang tinadyakan ng tadhana—pagulung-gulong, walang direksyon.

Hanggang may tumawag.

“Lila!” si Rosa, mabilis na tumatakbo papunta sa akin. Kasama niya si Mina.

At doon, kahit konti, humina ang bigat sa dibdib ko.

Rosa, palaban. Mina, tahimik pero matatag.
Sila lang ang meron ako.

Nagtalo sila at ang tiya ko, at kung hindi ko sila pinigilan, baka may nasaktan na. Pero nang nakalayo kami, doon pa lang ako huminga. Humugot ng lakas sa dalawang taong kahit ang mundo sumuko na sa amin, hindi kami binitiwan.

Dinala nila ako sa bahay ni Mina—isang maliit na kwarto na parang lutuin ng buhay, sikip pero may kainit-init na respeto at pagmamahalan.

Kumain kami ng sardinas, nagbahagi ng kwento, ng takot, ng pangarap na parang napakalabo. Pero kahit gaano kami kalugmok, may tawa pa rin, may konting saya pa ring pumipilit mabuhay.

“Ang lungkot ng mga buhay natin no…” sabi ni Mina.
“Kulang na lang isuka na tayo ng mundo rito.”

Tahimik akong nakinig.
Oo. Tama sila.

Pero hindi doon natapos ang gabi.

Nagsimula kaming mangarap ng bago.

“Gusto ko sa Maynila,” sabi ko.
“Baka nandun ang tatay ko… baka may pag-asa.”

Napatingin sila sa akin, tapos nagkatinginan ang dalawa.

“Tara.”
Bigkas ni Rosa.
“Tumakas tayo. Magbagong buhay tayo.”

Parang huminto ang oras.
Parang may sumisigaw sa loob ko na oo, ito na!

At doon nabuo ang plano—walang siguro, walang kasiguruhan, pero may pag-asang sapat para tumayo ulit.

Kinabukasan, nag-impake kami. Isang bag bawat isa. Isang pag-asang punit-punit pero buo naming tinatahi.

Sumakay kami ng bus papunta sa Maynila, magkakatabi, magkahawak-kamay. Naninigas ang sikmura sa kaba, pero may halong kilig—sa wakas, kami naman.

Hanggang sa makarating kami, sinalubong ng init, usok, sigawan at harurot ng sasakyan.
Parang ibang mundo.

“Welcome to Manila,” bulong ni Rosa.
Pero ako, parang may malamig na kamay na humawak sa balikat ko.
May kabang hindi ko maipaliwanag.

Naglakad kami nang matagal. Naghanap ng matitirhan. Bawat dorm mahal, bawat kwarto masikip, at bawat lugar parang may danger na hindi mo makita.

Hanggang may lumapit na babae. Maikli ang buhok, naka-dress, may dalang walis.

“Ano’ng hanap ninyo? Renta? May alam ako.”

Nag-alangan kami, pero napagod na rin.

Dinala niya kami sa isang maliit pero malinis na kwarto. May bintana pa. Tuwang-tuwa kami. Sa wakas, may bubong na ulit.

Nagbayad kami, pumirma ng kontrata na hindi na namin nabasa.

Bago umalis ang babae, ngumiti siya.
“Kung gusto n’yo ng trabaho, may alam din ako.”

At doon nagsimula ang bangungot.

“Massage spa,” sabi niya.
“Madali lang. Turuan ko kayo.”

Mabilis kami pumayag. Kailangan namin ng pera. Wala kaming choice.

Kinabukasan, dinala niya kami sa isang gusaling may pink na LED lights. Mabango. Malinis. Pero may kakaiba. Parang may malamig na hangin na dumaan sa batok ko.

“Bakit puro lalaki ang customer?” tanong ko.

Hindi pa man sumasagot ang utak ko, may lumapit na babaeng naka-tube at maikling palda.
Halos lumabas ang dibdib.

“Baguhan kayo? Huwag kayong matakot. Tuturuan ko kayo.”

Dinala niya kami sa hallway.
Mga pintuan sa kaliwa’t kanan.
May mga lalaking papalabas, nag-aayos ng pantalon.

Para akong nanlamig.

Pinasok kami sa isang kwarto. Dim light. Pula. Amoy lotion.
May kama.

“Teka…” bulong ko.
“Hindi ito spa.”

Ngumiti ang babae na parang lobo na nakakita ng tupa.
“Ako si Violet. Boss dito.”

Tumingin siya sa amin.
“May masahe, oo. Pero may extra service. Mas malaki kita. Bagay kayo rito.”

“N–hindi po kami pumayag sa ganito!” sigaw ni Mina.

“Hindi namin kaya ‘yan!” dagdag ni Rosa.

Sa isang iglap—
PLAK!

Isang malakas na sampal ang dumapo sa pisngi ni Rosa.
Napaatras siya.
Napatili si Mina.

Ako?
Nanigas.
Tila nawala ang lakas ng tuhod ko.

“Walang tumatanggi dito,” sigaw ni Violet.
“At kapag tumanggi kayo—”

Binuksan niya ang kurtina sa gilid.
May lalaking nakaupo sa loob.
May hawak na baril.

Parang tumalon palabas ang puso ko.

Sa unang pagkakataon mula pagkabata…
naisip ko,
mamamatay na ba kami?

Pinilit ni Violet lapitan kami.
“Trabaho ito. At hindi kayo makakaalis hangga’t hindi kayo nakakabawi sa amin.”

Napaubo ako sa sobrang takot.
“Pa–pakawalan n’yo kami… hindi kami pumirma para dito…”

Ngumiti siya.
“Kaya nga kayo pumirma ng kontrata, ‘di ba?
Isang taong serbisyo. Hindi kayo makakaalis.”

Doon kami nagsimulang umiyak.
Tatlo kami, nakasalampak sa malamig na sahig.
Tatlong batang babae, walang kapamilya, walang kakampi.

At sa dulo ng hallway, maririnig ang tinig ng mga lalaking naghihintay.
Parang gutom na mga hayop.

Pero hindi pa doon natatapos ang bangungot.

Habang nagkakagulo, biglang may pumasok na isa pang babae.
Hingal. Halatang kinakabahan.

“Violet! Violet! May raid! Paparating ang mga pulis!”

Nalaglag ang panga ni Violet.
“PUT— ANONG?!”
Nagkagulo ang mga tauhan niya. Tumakbo. Nag-alisan. May mga tumalon pa sa bintana.

At kami?

Kami na halos mawalan na ng pag-asang mabuhay?

Tinignan ko ang mga kaibigan ko.
Si Rosa, nanginginig pero handang sumugod.
Si Mina, umiiyak pero nakahawak sa kamay ko.

“Lila…” bulong niya.
“Ano gagawin natin?”

Humigop ako ng matinding hangin.
“Tatakas tayo.”

Dinungaw ko ang hallway. Walang bantay.
Maririnig sa labas ang mga sigawan, yabag ng mga pulis, at sirena.

Hinila ko sila.
“Tatakbo tayo. Ngayon na.”

At doon kami tumakbo—kahit nanginginig ang tuhod, kahit halos magdugo ang talampakan, kahit hindi namin alam kung saan papunta.

Binuksan ko ang likod na pintuan kung saan may emergency exit.
Sumisigaw na ang mga tao.
May mga lalaking nagtatago, may mga babaeng umiiyak.

Pero kami, diretso lang.
Pababa sa hagdan.
Papunta sa labasan.

Hanggang may humawak sa braso ko.

Parang tumigil ang mundo.
Nanlamig ang dugo ko.

Paglingon ko…
si Emma.

“Hoy! Saan kayo pupunta?!”

Napalunok ako.
“Pakawalan mo kami…”

Ngumisi siya.
“Kahit mag-raid pa sila… babalik kayo dito. Babayaran ninyo ako.”

At iyon ang unang beses kong naramdaman ang puot—
isang apoy na hindi ko alam na meron pala ako.

Hinila ko ang braso ko.
“Hindi na.
Hindi na kami babalik sa impiyernong ‘to.”

Hindi ko alam kung saan ko kinuha ang lakas.
Pero itinulak ko siya nang malakas—
sapat para mabitawan niya ako.

At doon kami tumakbo ulit, papalabas.
Hanggang sa maramdaman namin ang malamig na hangin ng kalsada.
Hanggang sa makita namin ang mga ilaw ng pulis.
Hanggang sa may sumigaw:

“Mga babae! Dito! Lumapit kayo!”

At noong gabing iyon, unang beses ko ulit naramdaman…
na baka sakaling may liwanag pa pala.

Dinala kami ng mga pulis sa barangay.
Pinakinggan.
Inalagaan.
Pinahinga.

At noong una kong makita ang sarili ko sa salamin…
puno ako ng pasa, pawis, at takot.

Pero buhay ako.

At buhay ang dalawang taong mahigpit pa ring nakahawak sa kamay ko.

Kinabukasan, dinala kami sa isang center para sa mga kababaihang biktima ng human trafficking.
Doon, sa unang pagkakataon sa buong buhay ko, may kwarto kaming malinis.
May pagkain.
May security.
May respeto.

Pero higit sa lahat…

may pag-asa.

“Lila…” bulong ni Mina habang hawak ko ang mainit na mug ng gatas.
“Natakot ako. Akala ko katapusan na natin.”

Napangiti ako, kahit nanginginig pa rin ang puso ko.
“Hindi pa.
Hindi matatapos sa ganon ang kwento natin.”

Tumawa si Rosa, umiiyak pero matapang pa rin.
“Tangina, kala ko mapuputol na ang lahi ko don.
Pero buti na lang mabilis ka tumakbo, Lila.”

Tinawanan namin iyon.
Tawa na may kasamang luha.
Tawa na mabigat, pero puno ng pasasalamat.

At sa gabing iyon, habang nakahiga kami sa iisang kama, magkakayakap—

naisip ko:

Hindi man namin kontrolado ang mundong malupit… kaya naming hayaan ang isa’t isa na mabuhay.

At doon ko isinara ang mga mata ko.

Hindi sa takot.

Kundi sa paniniwalang bukas, may sisikat na araw na para sa amin.

Isang bagong simula.

Isang bagong laban.

Isang bagong buhay.