“May mga araw na gigising ka na hindi mo alam kung nasaan ka, pero alam mong may nawawala sa’yo at mas masakit iyon kaysa sa gutom o pagod.”

Hindi ko alam kung ilang oras na akong naglalakad sa gitna ng lungsod nang araw na iyon. Ang alam ko lang, bawat hakbang ay parang may bitbit na bigat na hindi ko maipaliwanag. Ako mismo ay parang isang aninong gumagalaw, sumusunod sa ingay ng trapiko, sa sigaw ng mga tao, sa musika ng lungsod na walang pakialam kung may naliligaw o nasasaktan.

Marumi at punit-punit ang suot kong damit. Ramdam ko ang hapdi ng namamagang paa ko sa bawat pagtapak sa aspalto. Parang may libo-libong karayom na sabay-sabay na tumutusok sa laman ko. Ngunit kahit ganoon, nagpatuloy ako. Hindi dahil alam ko kung saan ako pupunta, kundi dahil pakiramdam ko kapag huminto ako, tuluyan na rin akong mawawala.

May suot akong lumang sumbrero. Hindi ko alam kung saan ko iyon nakuha, pero pakiramdam ko mahalaga iyon. Parang iyon na lang ang natitirang bahagi ng kung sino ako. Sa ilalim ng sumbrerong iyon, nagtatago ang isang isip na punong-puno ng basag na alaala.

May mga larawan sa utak ko. Isang maliwanag na silid. Mga taong nakahiga sa kama. Isang malamig na bakal na nakasabit sa leeg ko. Mga mata na puno ng pag-asa habang nakatingin sa akin. Naririnig ko ang salitang doktor, paulit-ulit, pero hindi ko alam kung bakit parang may kirot kapag naiisip ko iyon…

Dati raw, sabi ng boses sa loob ko, may buhay ako. May pamilya. May tahanan. May pangalan. Ngunit ngayon, wala akong maalala kahit isa.

Napahinto ako sa gilid ng kalsada. Hindi ko na kaya. Bumigay ang mga tuhod ko at napaupo ako sa malamig na semento. Hinubad ko ang sapatos ko at nakita ko ang pamumula at pamamaga ng paa ko. Sa sandaling iyon, isang malinaw na isip ang sumulpot. Kailangan ko ng doktor.

Napangiti ako nang mapait. Nakakatawa. Parang may biro ang tadhana. Kailangan ko ng doktor pero hindi ko alam kung saan ako pupunta. Tumingin ako sa paligid, umaasang may tutulong. Doon ko nakita ang isang malaking gusali na may karatulang ospital.

Parang may humila sa akin papunta roon. Dahan-dahan akong tumayo, nanginginig ang mga binti ko, at nagsimulang maglakad. Bawat hakbang ay may kasamang daing, pero mas malakas ang pagnanais kong mabuhay.

Pagdating ko sa ospital, huminto ako sa harap ng pintuan. Nahihirapan akong huminga. Hindi ko alam kung dahil sa sakit o sa takot. Sa loob, may mga taong maayos ang suot, malinis, may direksyon. Samantalang ako, parang isang maling nota sa isang magandang musika.

Lumapit sa akin ang isang nurse. Malambot ang mga mata niya. May pag-aalala.

“Excuse me po,” mahina kong sabi. “Saan po ang emergency room? Masakit po ang mga paa ko.”

Tiningnan niya ako mula ulo hanggang paa. Nakita ko ang awa sa kanyang mukha. Tinulungan niya akong maglakad at inalalayan papasok.

Habang naglalakad kami, tinanong niya ang pangalan ko, kung saan ako nakatira, kung may pamilya ako. Sa bawat tanong, iling lang ang naisagot ko. Wala akong maalala. Parang may makapal na ulap sa isip ko na ayaw gumalaw.

Pagdating namin sa emergency room, may isang doktor na nakatayo. May suot siyang puting coat, may stetoscope sa leeg. Sa sandaling nakita niya ako, nagbago ang kanyang mukha.

“Ano ‘yan?” malamig niyang tanong. “Pulubi?”

Parang may sumabog sa loob ng dibdib ko. Hindi ko alam kung bakit, pero alam kong mali. Hindi ako ganito. May dignidad ako. May buhay ako noon.

Sinabi ko na masakit ang paa ko at hindi ko alam kung sino ako. Ngunit hindi niya ako pinakinggan. Sinabihan niya akong umalis, na wala siyang oras sa mga tulad ko, na ang ospital ay hindi para sa mga walang pera.

Bawat salita niya ay parang kutsilyong paulit-ulit na ibinabaon sa akin. Gusto kong magsalita, ipagtanggol ang sarili ko, pero walang lumabas sa bibig ko. Ang natira lang ay katahimikan at sakit.

Tinulak niya ako palayo. Sa sandaling iyon, tuluyan akong napahina. Tumulo ang luha ko. Hindi ko na alam kung alin ang mas masakit, ang paa ko o ang pagkatao kong winasak.

Ang nurse, si Anna, hinawakan ang likod ko. Hindi niya ako iniwan. Inalalayan niya akong palabas. Sa gitna ng pag-iyak ko, ramdam ko ang isang bagay na matagal ko nang hindi naramdaman. May nagmamalasakit pa pala.

Sa paglabas namin, may nakasalubong kaming isang lalaking elegante ang suot. May awtoridad ang tindig niya. Tinanong niya kung sino ako at bakit ako palabas ng ospital.

Mahinang ipinaliwanag ni Anna ang nangyari. Habang nagsasalita siya, nakita kong nagbago ang mukha ng lalaki. Nagdilim ang kanyang mga mata. Nagalit.

Tumingin siya sa akin. Sa unang pagkakataon, may kakaiba akong naramdaman. Parang may kumalabit sa puso ko.

“Tay?” mahina niyang sabi.

Napatingin ako sa kanya. Biglang may liwanag na sumilay sa isipan ko. Isang batang lalaki. Isang tawa. Isang yakap.

“Jonas?” nasabi ko, halos pabulong.

Parang huminto ang mundo. Lumapit siya sa akin, nanginginig ang mga kamay, at niyakap niya ako ng mahigpit. Umiiyak siya. Umiiyak din ako.

Anak ko pala siya. Ang anak na matagal ko nang hinahanap kahit hindi ko alam.

Doon ko lang nalaman ang katotohanan. Ako ang may-ari ng ospital. Isa akong doktor noon. May pamilya ako. Ngunit dahil sa sakit ng isip, nawala ako sa kanila at sa sarili ko.

Pinagamot niya ako kaagad. Inalagaan. Pinabalik ang dignidad na muntik nang tuluyang mawala. Ang doktor na nagmalupit sa akin ay hinarap niya at tinanggal sa trabaho. Hindi dahil sa kung sino ako, kundi dahil mali ang kanyang ginawa bilang tao.

Habang nagpapahinga ako, nakahawak sa kamay ng anak ko, unti-unting bumabalik ang mga alaala. Hindi man buo, sapat na para malaman kong hindi ako nag-iisa.

Natuto akong muli. Natutong maglakad, hindi lang sa kalsada, kundi pabalik sa buhay ko. Natutong magpatawad. Natutong umasa.

Sa huli, napagtanto ko na hindi ka mawawala hangga’t may taong handang maghanap sa’yo. At kahit mawala ang alaala mo, hindi kailanman mawawala ang halaga mo bilang tao.