“May ilang lihim na kahit ang oras mismo… tila ayaw bitawan.”

Isang simpleng website lang sana ang inaayos ko noong 1998—pero ang sumunod na nangyari ay nag-iba sa buong takbo ng buhay ko, pati na rin ng bayan namin. Hanggang ngayon, hindi ko pa rin alam kung ako ba ang may sala… o biktima lang ng isang bagay na mas malaki kaysa sa akin.

Nagsimula ang lahat isang hapon noong 1998 nang pumayag akong ayusin ang website ng simbahan sa may Strip. Pangalan pa lang ng lugar, alam mo nang may halong kilabot at hiwaga. Mainit ang araw na iyon, pero malamig ang pakiramdam ko habang naglalakad papunta roon—parang may unos na paparating.

Pagdating ko sa simbahan, sinalubong ako ng kaluskos ng lumang kahoy, ang ilaw na kumikislap-kislap na para bang may sariling buhay, at mga mukha ng taong tila pagod na sa pakikipaglaban sa problema. Doon ko nakilala si Mrs. Ramirez, ang may-ari ng computer na ipapagawa ko.

“Carl, pakitingnan mo nga ito. Hindi ako komportable sa lumalabas sa screen,” aniya habang nanginginig ang boses.

Pagbukas ko ng CPU, nag-boot agad ang lumang Windows interface… pero bago lumabas ang usual homepage, may sumulpot na IM window—hindi sa internet, hindi sa chat app. Parang kusang nagpop-up mula sa mismong laman ng system.

At ang pinakaunang dumapo sa mata ko ay: Isang kakaibang ‘signature’. Isang simbolo. Guhit. Para bang marka ng isang nilalang na hindi ko maintindihan.

Akala ko noon, glitch lang. Malware. Error. Pero hindi eh. Napakalinaw, napakagalaw, at napakabilis. Parang may sinusubukang iparating.

Kinausap ko si Mrs. Ramirez, pero halata sa mukha niyang ayaw niyang bumalik sa pinagmulan ng problema. Kung tutuusin, mas naging palaisipan pa ang sagot niya.

“Huwag mong bubuksan ang folder na may petsang 1992. Kahit ano’ng mangyari.”

Pero siyempre, ang bawal—’yun ang mas nag-uudyok.

Sa pag-uwi ko, hindi mawala sa isip ko ang kakaibang mensahe at ang kakatwang signature. Sinubukan ko muling kopyahin ang file sa sarili kong PC, pero paglipat ko sa flash drive at binuksan ko sa bahay… bigla na lang kumurap ang monitor ko at nag-black screen kahit bago pa ang unit ko noon. Para bang ayaw ipabukas ng system.

Kinabahan ako. Pero mas lalo akong na-curious.

Kinabukasan, nagbalik ako sa Strip. May bagyong paparating—sakto sa mood ng araw. Kumakabog ang dibdib ko habang naglalakad sa hallway na punô ng lumang frame, nakalawit na mga kable, at amoy na parang pinaghalong lumang papel at basang kahoy.

Pagbukas ko ng computer ni Mrs. Ramirez, bumungad agad ang screen—hindi ko pa nga hinihipo.

1992.
Nagniningning ang folder na tila ba may sariling buhay.

At saka niya ako tiningnan. “Huwag na huwag mong gagalawin ’yan. Hindi mo kailangang malaman ang nilalaman.”

Pero paano ko iiwasan, kung mismong folder ang humihila sa akin?

Lumipas ang mga linggo. Maya’t maya akong tinatawagan ni Mrs. Ramirez, pinagagalitan ako dahil sa kung anu-anong pagkakamali raw na nagagawa ko sa system—kahit wala naman akong binubuksan maliban sa basic files.

Hanggang dumating ang araw na hindi ko na napigilan ang sarili ko. Kumurap ulit ang monitor. Nag-glitch. At bago pa magsara, nagpakita ang isang pangalan.

—Rosa.

Isang pangalang hindi ko kilala pero nagdulot ng lamig sa buong katawan ko. Hindi iyon file name. Hindi rin folder. Parang may nag-type sa screen mismo, gamit ang system. At may kasunod pa:

“Tulong.”

Napaatras ako. Hindi iyon normal.

Pinilit kong ibalik sa normal ang lahat, pero nasundan pa ito ng mga pop-up na parang may nagpapadala ng mensahe mula sa loob ng computer. Minsan, pag binubuksan ko ang Settings, nagtatype mag-isa ang keyboard. Pag binubuksan ko ang Notepad, may mga salita na sumusulpot ngunit agad ding nawawala.

May isang gabi, habang sinusubukan kong i-reboot nang paulit-ulit ang system, biglang huminto ang lahat at may lumabas na video. Grainy. Marumi. Parang galing VHS.

Isang babae. Nakaupo. Mukhang takot. At may pumipilit sa kanyang magsalita.

Pero ang pinaka-nagpayanig sa akin:

Tila pareho ito sa CCTV footage na minsang lumabas sa TV, dalawang taon bago noon—yung nawawalang babae na hindi na nakita. Ang babaeng kinilalang si Rosa Santiago, na biglang naglaho noong 1992.

Sumisikip ang dibdib ko habang pinapanood ang malutong na footage. Bago matapos ang clip, tumingin ang babae diretso sa camera, at sa hindi ko maipaliwanag na paraan… parang tumingin siya mismo sa akin.

Nag-blip ang video.
Nagputi ang screen.
At lumabas ang signature na nakita ko noong una.

Hindi ko alam kung paano ko natapos ang gabi. Kinabukasan, nagising akong nanginginig. May tawag sa phone ko—mula kay Mrs. Ramirez, galit na galit, pinagbabantaan akong kakasuhan dahil sa pinsala raw na ginagawa ko sa computer niya.

Naglakas-loob akong sabihin ang totoo.
“Ma’am, may nangyayari sa sistema niyo. Hindi normal ’to. Hindi ito simpleng virus—may tao rito. May naglalaho rito.”

Pero imbes na matakot, nag-iba ang ekspresyon niya.

“Carl… bitawan mo na ’yan. Hindi mo alam ang pinapasok mo.”

At doon na ako kabado nang todo.

Pagbalik ko sa Strip para ayusin ang legal papers, may narinig akong usapan ng ilang old staff. Pabulong. Para bang ayaw nilang malaman ng kahit sinong tagalabas.

“Tumanaw na naman daw sa screen si Rosa kagabi.”
“Diyos ko… hindi pa ba tapos ‘yon?”
“Simula nang mawala siya noong ’92, hindi na tumigil ang mga glitch dito.”

Hindi nila alam na naririnig ko sila. At doon ko napagtanto: hindi lang ako ang nakaranas. Matagal na palang umiikot ang kwentong ito sa Strip.

Pagsapit ng taong 2000, biglang nagsabay-sabay ang glitches. Hindi lang sa computer ni Mrs. Ramirez. Buong area ng Strip ang tinamaan. Para bang may iisang kamay na humihila sa lahat ng system pabalik sa nakaraan.

Nagkakandabagsakan ang files, umaatake ang IM windows, paulit-ulit na lumalabas ang signature na parang sumpang hindi matanggal. Minsan, pati printer nagpi-print mag-isa ng mga pahina ng pangalang “Rosa”. Walang pattern. Walang paliwanag.

Lumakas ang loob kong magtanong sa mas matatanda pa sa lugar. Doon pa lang nila ikinuwento nang buo ang nangyari.

Noong 1992, isang batang babae ang biglang nawala sa mismong basement ng lumang simbahan. Huling nakita sa security camera, umiiyak, may kinakausap sa labas ng frame. Hindi na siya lumitaw. Hindi nakahanap ng katawan. Hindi nakahanap ng lead. Kaya nagsara nang iligal ang lugar dahil sa kontrobersya.

At noong 1998, nang sinimulan kong i-reboot ang server at galawin ang outdated files… parang bumalik ang lahat mula sa nakabaon na alaala ng system.

Ako raw ang nagising sa “natutulog na patay.”

Napahawak ako sa ulo. “Hindi ko naman sinasadya.”

Pero hindi na mahalaga iyon. Lalong hindi nang dumating ang legal battle. Mainit. Magulo. Minsan, pati media nakisawsaw.

Kinakasuhan daw ako dahil ako ang nag-trigger ng malawakang system crash. Ako raw ang may pakana ng pagkawala ng data. Ako raw ang nagpasimula ng hysteria sa Strip.

Pero paano ko ipapaliwanag sa korte na may isang babaeng nanghihingi ng tulong mula sa loob ng isang corrupted file?

Lumipas ang mahigit isang taon. Pagod na pagod ako. Paulit-ulit ang hearing. Ako pa rin ang laging tinitingnan na may sala. Pero malaya pa rin ako, dahil walang matibay na ebidensya—hindi nila mabuksan ang “1992” file. Kahit sino ang sumubok, nagki-crash ang buong system.

Hanggang Abril 2001.

Maaga akong ipinatawag sa Strip. Pagdating ko, nagulat ako sa nakita ko. Nakapila ang mga taga-lugar, nag-aabang. May mga cameraman. May ilang pulis.

At sa tapat ng simbahan…

Nakapatong ang lumang computer sa isang mesa. At sa screen nito, naka-freeze ang tila last frame ng babaeng nasa video. Si Rosa.

Pagdating ng hapon, isinara ang buong Strip. Wala nang operasyon. Wala nang activities. Parang pinatay ang lugar. May mga rumor na ililibing diumano ang buong basement dahil sa bigat ng kaso. At totoo nga—tinakpan nila ang access.

Habang tumatagal ang araw, unti-unting nawawala ang mga glitch sa ibang lugar. Pati ako, hindi na nakakatanggap ng mga random messages o blackouts.

Isang gabi, habang naglalakad ako pauwi, bigla kong napansin ang timpla ng hangin. Parang mas magaan. Mas tahimik. At sa unang pagkakataon matapos ang mahigit dalawang taon…

Hindi ako nakaramdam ng anino sa likuran ko.

Hindi ko alam kung natuldukan na talaga ang kwento. Kung may nakamit bang katarungan. Wala namang inamin ang sinuman. Walang katawan na natagpuan. Walang nakaalam kung paano napunta sa computer ang video.

Pero isang bagay ang hindi ko malilimutan.

Noong araw ng pagsasara ng Strip, bago ko iwan ang lugar, dumaan ako sa tabi ng lumang computer. Nag-black screen ito sa loob ng ilang segundo. Akala ko’y glitch na naman.

Pagbalik ng ilaw, may isang linya sa gitna ng screen.

“Salamat.”

At sa unang pagkakataon…
hindi na lumitaw ang signature.

Hindi na bumalik ang glitch.

At hindi ko na muling nakita ang folder na may taong 1992.

Hanggang ngayon, dala ko pa rin ang bigat ng kwento. Pero may kakaibang kapayapaan tuwing naiisip ko na baka, sa paraang hindi ko alam, may natulungan akong kaluluwa na masyadong matagal nang nakakulong sa dilim ng lumang sistema.

At kung minsan, kapag dumarating ang katahimikan ng gabi at kumikislap ang monitor ng laptop ko… napapangiti ako.

Hindi dahil sa takot.
Kundi dahil alam kong tapos na siya.
At tapos na rin ako.