ANG HULING GABI NG KATAHIMIKAN

Tumutunog ang telepono kasabay ng mahinang pagbuga ng singaw mula sa sinaing na kakakulo ko lang. Sa loob ng maliit naming apartment, ang tunog na iyon ay parang matalim na kampana na pumupunit sa katahimikan. Napatingin ako sa screen.

Nanay Linda.

Parang may kamay na biglang humawak sa dibdib ko at humigpit nang dahan-dahan. Alas-sais na ng gabi. Wala pa si Marco. Muli.

Huminga ako nang malalim bago sinagot ang tawag.

“Hello po, Nay…”

Pero bago ko pa matapos, narinig ko na ang pamilyar na tigas ng boses niya—parang kutsilyong tumatama sa baso.

“Lia, nakauwi na ba si Marco?”

Napakapit ako nang mahigpit sa telepono. “Naku… baka po overtime. Malapit na siguro.”

Isang pagsisinungaling na halos automatic na sa bibig ko nitong mga nakaraang buwan.

Suminghap si Nanay Linda. Mabigat. Maingay. Parang sinadya para marinig ko.

“Abala. Palaging abala. Trabaho daw, pero paano kayo magkakaanak kung lagi na lang siyang ganyan? Limang taon na kayong kasal. Yung kapitbahay natin, isang taon pa lang, may apo na ako.”

Parang may pako na pilit ipinupukpok sa ulo ko ang bawat salita niya. Napapikit ako, pilit nilulunok ang kirot. Hindi niya alam. Hindi nila lahat alam. At ako ang pinili ni Marco na tumanggap ng lahat ng sisi.

“Lia… baka ikaw talaga ang may problema,” patuloy niya, mas mababa ang boses, pero mas nakakasugat. “Nagpatingin ka na ba? Baka kailangan mong magpahilot, o mag-albularyo. Huwag mong isipin ang gastos.”

“O-opo, Nay… kakausapin ko si Marco pag-uwi niya.”

Agad kong ibinaba ang tawag. Hindi dahil sa walang respeto—kundi dahil kung nagtagal pa ’yon, baka nasabi ko na ang katotohanang pilit kong tinatahi sa dibdib ko araw-araw.

Tumingala ako sa kisame. Ang katahimikan ay biglang naging parang libo-libong karayom na tumutusok sa balat ko.

Limang taon.
Limang taon na niririnig ko ang salitang baog.
Limang taon na pinupunasan ko ang luha ko nang palihim.
Limang taon na ipinagtatanggol ko si Marco… mula sa lahat. Kahit mula sa sarili niya.

Tumingin ako sa wedding picture namin. Nandoon pa rin ang ngiti niya—malawak, puno ng pag-asa, puno ng pangako. Pero ang lalaking ’yon… parang estranghero na ngayon.

ANG UNANG BITAK

Alas-nwebe na nang marinig ko ang pagbukas ng pinto.

Pumasok si Marco. Pagod ang mukha, pero mas halata ang lamig ng presensya niya. Tinanggal niya ang kurbata, ibinato ang briefcase, at halos hindi man lang ako tiningnan.

“Kumain ka na?” tanong ko, pilit pinatatatag ang boses.

“Kumain na ako sa labas,” mabilis at matigas niyang sagot.

Tinablan ako. Hindi dahil sa pagsisinungaling, kundi sa lamig. Yung lamig na parang yelong unti-unting kumakapit sa dingding ng dibdib ko.

“T-tumawag si Nanay,” sabi ko. “Yung dati pa rin…”

“Pwede ba, Lia? Sabihin mo sa kanya… tigilan na niya ako.”

Tumungo siya sa banyo, sinarado ang pinto nang malakas. Napatigil ako. Hinawakan ko ang dibdib ko. Sumasakit na naman.

Paglabas niya, nagsindi siya ng sigarilyo sa balkonahe. Nang lumapit ako, naamoy ko iyon—isang matapang, murang pabango na hindi ko kilala.

Hindi akin.
At lalong hindi sa kanya.

Hindi na ako nagsalita. Tumalikod ako. At sa katahimikan ng gabing iyon, naramdaman kong may bahagi ng puso ko ang unti-unting nalalaglag.

ANG KAHON

Kinabukasan, habang nagliligpit ako, may natamaan ang kamay ko sa ilalim ng lumang bedsheet sa aparador.

Isang maliit na kahon.

Nang buksan ko ito, lumabas ang papel na naninilaw—isang medical report.

At agad akong binalik nito tatlong taon ang nakakaraan.

Ang araw na hatid ay pag-asa… pero lumabas na isang sumpa.

“Lia,” sabi ng doktora noon, “normal ang lahat sa’yo. Kaya mong magbuntis. Kahit ngayon.”

Napaluha ako sa tuwa.

Pero nang lumingon ako kay Marco…

Iba ang nakita ko.

At nang magsalita muli ang doktora, bumaligtad ang mundo naming dalawa.

“Marco… halos zero ang sperm count mo. Halos imposible ang natural conception.”

Parang nawala ang tunog sa paligid. Ang mukha ni Marco ay namutla, nanigas, at tuluyang gumuho. Tumakbo siya palabas. Hinabol ko. At sa hagdanan, nakita ko siyang nakaupo—umiiyak. Hindi umiiyak na lalaki. Umiiyak na batang takot na matanggalan ng mundo.

“Wala akong kwentang lalaki, Lia… anong sasabihin ko kay Nanay?”

Yumakap ako sa kanya.

“Itong sikreto… akin na lang. Tayo na lang. Wala nang ibang dapat makaalam.”

At doon siya huminga. Umakap. Nagpasalamat.

Tinanggap ko ang bigat. Ang kahihiyan. Ang pangungutya ng mundo.

Para sa kanya.

Pero hindi ko alam…
ang mabigat palang tinanggap ko noon…
ay gagamitin niya laban sa akin.

ANG PAGLALASLAS NG KAHAPON

Nagsimula ang katahimikan.
Ang pag-iwas.
Ang mga emergency meeting.
Ang mga biglaang lakad.
At ang pabango.

Hindi ako tanga.

Hanggang isang gabi—ang gabi na tuluyang bumura sa lahat ng sakripisyo ko—umuwi siyang lasing.

At sa kwelyo niya…
ang pulang lipstick.

Tinitigan ko iyon. Tinignan ko siya.

“Ang sigasig naman ng bumurda sa’yo,” malamig kong sabi.

“Lia, huwag kang mag-isip ng iba—”

“Sino siya?” tanong ko. “Yung babaeng may murang pabango na hindi mo kayang itago?”

Namutla siya. At sa unang pagkakataon, nakita ko ang takot sa mga mata niya. Pero sandali lang iyon. Tulad ng lahat ng duwag, galit ang pinakasimpleng takbuhan niya.

“Niloloko kita! Ano ngayon?” sigaw niya. “Tingnan mo nga sarili mo! May nabibigay ka ba sa akin?!”

Parang may dumagundong sa loob ko.

Doon na siya tumama.

Sa lugar na inalagaan ko.
Sa sugat na nilukob ko.
Sa kasinungalingang pinasan ko para sa kanya.

“You need a child, right?” malamig kong ulit. “A child na ikaw mismo ang hindi kayang likhain.”

Nanlaki ang mata niya.

At alam kong alam niya.
Na hindi ko na siya kayang protektahan.

ANG HATINGGABI NG PAGKAWASAK

Kinabukasan, wala kaming imikan.

Hanggang sa kumain kami. At doon niya binasag ang huling hibla ng lubid na nag-uugnay sa amin.

“Lia… may iba na ako.”

Tahimik lang ako.

“Dara ang pangalan niya. At… buntis siya. Lalaki ang anak ko.”

Napatawa ako.

Isang tawang hindi ko inakalang magagawa ko pa.

Natural conception is almost impossible.

Imposible para sa kanya.

Alam kong niloloko siya. O mas malala… pinili niyang magpaloko para lamang may dahilan upang iwan ako.

At may lakas pa siyang sabihin—

“Mag-divorce na tayo.”

Tumingin ako sa kanya. Sa lalaking minsang tinawag akong anghel.

At marahan kong sinabi:

“Payag ako.”

Napatigil siya. Parang siya pa ang iniwan.

“Ha?”

“Gusto mong panagutan ang anak ng iba?” tanong ko. “Sige. Ako pa mismo ang gagawa ng papeles.”

Hindi siya nakapagsalita.

Pumunta ako sa kwarto, nag-empake, lumabas habang nakatulala siya sa sala.

“Ihanda mo ang papeles. Tawagan mo ako pag tapos na,” sabi ko.

At nang sinara ko ang pinto, ang tunog niyon ay parang putok ng baril.

Patay na ang kasal namin.
Patay na ang katangahan ko.
Patay na ang pagkalunod ko sa isang lalaking hindi karapat-dapat.

ANG UNANG HINGA

Nag-check-in ako sa hotel. Naghanap ng apartment. Nakakita ako ng maliit pero maliwanag na one-bedroom. At noong araw na lumipat ako, dala ko lang ang isang maleta at bagong kutson.

Pero nang tumayo ako sa gitna ng bakanteng kwarto…
bigla akong nakahinga.

Nang unang gabi ko, walang lasing na asawa. Walang teleponong naghihintay. Walang tensyong nakabitin sa kisame.

Ako lang.
At ang katahimikang… sa unang pagkakataon—hindi ko kinatatakutan.

Workout sa umaga. Spa sa weekend. Overtime kung gusto ko. Tahimik na gabi. Mainit na tsaa. Unang libro kong natapos sa loob ng apat na taon.

At isang araw, sa salon—

“Gupitin niyo po,” sabi ko.

Habang bumabagsak ang mahahaba kong buhok, parang isa-isa ring nalalaglag ang taon ng pasensiya, takot, at pagsasakripisyo para sa maling tao.

Nang tumingin ako sa salamin…

Isang bagong babae ang humarap sa’kin.
Hindi na si Lia na tahimik.
Hindi na si Lia na sumusunod.
Hindi na si Lia na nagtatago sa dilim ng sikreto.

Ako.
Bagong ako.
Malaya ako.

At sa wakas…
hindi ko na kailangan ng kahit sinong magligtas sa akin.