ANG HULING EKWASYON NG BUHAY KO

Hindi ko makakalimutan ang gabing iyon sa Hong Kong—ang gabing tumakbo ako hindi mula sa isang tao, kundi mula sa isang bansa. Ako si Ri Jong-yol, pero iyon ay pangalang iniwan ko sa likod, kasabay ng buhay na kinailangan kong ilibing para mabuhay.

Sa North Korea, itinuturing nila akong “pride ng bansa.” Child prodigy. Mathematical genius. Pero para sa akin, para akong hawla sa loob ng sariling talino—isang makinang ginagamit ng gobyerno para sa kapangyarihan, hindi para sa pangarap ko.

Unang Aral: Ang Talino ay Hindi Kahulugan ng Kalayaan

Ipinanganak ako sa hilaga ng Pyongyang. Bata pa lang ako, nakita na ng lahat kung gaano ako kabilis mag-compute. Habang ang mga kaklase ko ay nag-aaral pa ng basic addition, tapos ko na ang buong math curriculum ng elementary. Pero sa halip na palakpakan, dinala ako sa isang paaralang hindi ko pinili—isang paaralan para sa “gifted youths,” pero mas tama sigurong tawaging incubator ng mga pag-aari ng estado.

Lahat sa paaralang iyon ay minamanmanan—kaibigan, salita, kilos, galaw. Wala akong privacy. Wala akong pag-aari. Wala akong tinig. Bawat estudyante ay parang algorithm na inaayos para maging perpektong gamit sa operasyon ng gobyerno.

Dahil sa talino ko, pinadala nila ako sa International Mathematical Olympiad—Thailand, South Africa, Colombia. Apat na beses akong lumabas ng bansa. Apat na beses kong nalanghap ang hangin ng kalayaan na hindi ko dapat nararanasan.

At doon nagsimula ang pagkalagot ng kadena sa isip ko.

Nakita ko ang mga taga-ibang bansa—malaya, masaya, hindi tinutulungan ng armed guards, may cellphone, may internet, may buhay. Nakikipagbiruan ako sa mga South Korean students na ka-wika ko pero ibang-iba ang mundo.

Sila pumipili ng future nila.
Ako, pinili na ang future ko bago pa ako ipinanganak.

Pinakamasakit na Equation

Pagbalik ko sa Pyongyang mula sa 2015 Olympiad, napansin ko ang kakaibang kilos ng mga opisyal. May background checking, may paglilista ng relasyon ko, may mga tanong na hindi normal.

Doon ko nalaman.

“Selected” daw ako.

Hindi para sa scholarship.
Hindi para sa competition.
Kundi para sa Reconnaissance General Bureau—ang cyber warfare unit ng North Korea.

Doon ako gagawing hacker. O human calculator para sa missile program. O utak sa likod ng nuclear trajectory analysis.

Ibig sabihin?
Wala nang labas.
Walang kaibigan.
Walang sariling desisyon.
Walang buhay.

Nang marinig ko iyon, para akong nalunod. At sa unang beses, hindi ko pinag-isipan ang solusyon sa math problem—pinag-isipan ko ang solusyon sa buhay ko.

At ang equation ay malinaw:

Kung mananatili ako = Magiging alipin ako habambuhay.
Kung tatakas ako = Mamamatay ang pamilya ko.

Imposibleng equation.
Pero kailangan kong piliin ang sagot na abang tinigawan ng puso ko.

Ang Huling Yakap

Noong sinabi ko sa tatay ko ang plano kong tumakas, akala ko sasampalin niya ako, sisigawan, o isusumbong. Pero hindi.

Imbes, inabot niya ang 200 USD—isang kayamanang bawal hawakan sa bansa namin.
“Anak… ito lang ang kaya kong ibigay. Kailangan mong mabuhay.”

Yumakap siya. At alam kong iyon na ang huli.

Hindi ko na muling makikita ang mukha niya. Hindi ko na maririnig ang boses ng nanay ko. Hindi ko na malalaman kung ano ang sinapit nila.

Pero pinili pa rin niya akong palayain.

At doon nagsimula ang pinakamapanganib na kalkulasyon ng buhay ko.

Hong Kong: Ang Siyudad ng Pagtakas

Hong Kong. Huling taon ko sa IMO. Huling pagkakataon kong makatapak sa lupaing hindi pagmamay-ari ng North Korea.

Kinuha ng handlers namin ang passport namin. Bawal lumabas ng dorm. Walang gadgets. Parang preso, pero nakangiti.

Pero nagkamali sila.

Hindi nila inasahan na may isang batang tulad ko na maglalakas-loob na talunin ang buong rehimen gamit lamang ang utak at $200.

Ang Paglabas na Walang Dahilanan

Alas-dos ng madaling araw. Tahimik ang dorm. Suot ko na ang sapatos ko. Nasa medyas ko ang pera. Sa bag ko ang medalya at certificate—tanging patunay ng pagkatao ko.

Bumangon ako.
Binuksan ang pinto.
Tahimik. Walang guard. Walang CCTV.

Ilang metro lang ako mula sa kalayaan.

Sa lobby, natutulog ang security guard.
Malalim ang hinga niya.
Hinawakan ko ang doorknob.
Humakbang ako.

Kasabay ng pagbukas ng pinto ay parang biglang lumuwag ang dibdib ko—para akong sinampal ng hangin ng Hong Kong.

Tumawag ako ng taxi.
“Airport… please.”
Mahina at nanginginig ang boses ko.

Ang Airport at ang Pagsusugal

Pagdating ko sa airport, hinanap ko agad ang Korean Air counter. Wala akong passport. Wala akong ID. Pero sinabi ko nang diretso:

“Need… help. From North Korea. Please.”

Napakurap ang staff. Tinawag ang manager. At doon ko binunyag ang lahat: ang pagtakas ko, ang takot ko, at ang kailangan kong makarating sa South Korean consulate.

At iyon din ang unang beses na narinig ko ang address ng bagong buhay ko.

Far East Finance Center.
Fifth floor.
South Korean Consulate.

Sumakay ako ng taxi. Mabilis. Matarik. Parang hinahabol ng multo ang taxi na iyon.

At totoo—may humahabol nga.

Sa oras na iyon, siguradong gising na ang North Korean handlers. Tumatawag na sila sa Chinese authorities. Naghahanap na sila ng “missing student.”

Ako iyon.

Ang Konsulado: Pinto Papuntang Panibagong Mundo

Pagdating ko sa building, hindi ko agad nahanap ang konsulado. Parang bangungot. Pero nang makita ko ang maliit na ngalan sa directory, halos mabiyak ang dibdib ko sa kaba at pag-asa.

“Consulate General of the Republic of Korea – 5th Floor.”

Pero hinarang ako ng guards.

Hindi pa bukas daw.

Wala na akong oras.

“North Korean… student… asylum!” sigaw ko sa Korean, halos di makahinga.

Natigilan sila. Tumingin sa akin. At binuksan ang pinto.

Doon, opisyal na akong hindi pag-aari ng North Korea. Pero hindi pa ako malaya. Habang nasa loob ako ng konsulado, nasa labas naman ang Hong Kong police at mga Chinese plainclothes officers.

Bawal akong lumabas.
Bawal akong gumalaw.
Hindi ako pwede sa bintana.
Hindi ako pwede sa pinto.

Doon nagsimula ang 55 days ng pagkakulong sa loob ng isang maliit na kwarto—parang preso, pero ang kulungan ay isang diplomatic war.

Ang Pinakamahabang Buwan ng Buhay Ko

Sa loob ng kwarto, araw-araw akong gising na hindi alam kung bukas ay ipapadala ako pabalik sa Pyongyang.
Hindi ko alam kung ang desisyon ng China ay buhay o kamatayan.

Nag-exercise ako sa treadmill.
Naglaro ako ng offline games.
Nag-aral ng Korean slang.
Pero bawat minuto, ang guilt at takot ay parang multong nakadikit sa balat ko.

Minsan, iniisip ko:

Buhay pa kaya ang tatay ko?
Napatay na ba sila?
Alam ba nila na nakalayo ako?

Pero wala akong sagot.

Ang Kapalaran na Dumating Mula sa Diplomatic Chess Game

Noong late September, tinawag ako ng consulate official.

“Pumayag ang Beijing. Pwede ka nang umalis papuntang Seoul.”

Parang gumuho ang mga dingding.
Parang bumalik ang hangin sa baga ko.

Pinagawan nila ako ng South Korean passport.
Pangalang nakalagay: Lee Jong-ho.

Ako iyon.
At hindi rin ako iyon.
Ako pero hindi na ako pagmamay-ari.

At noong araw na nagpunta kami sa Hong Kong airport, escorted ng Chinese plainclothes officers—isang ironic na proteksiyon mula sa mga dapat ay kakampi ng bansa ko—nakita ko ang departure gate.

Inabot ko sa immigration officer ang passport.
Kinabahan ako.
Tumitig siya sa akin.

Tatak.
Ngiti.
“Have a good flight.”

At doon pumutok ang luha ko.

Sa eroplano, habang bumababa ang Hong Kong, doon ko naramdaman:

Malaya na ako.

Isang Bagong Pangalan, Isang Bagong Buhay

Pagdating sa Seoul, dinala nila ako sa isang center para sa mga defector. Natuto ako ng buhay na hindi kontrolado. Ang dami kong unang beses:

Unang beses mag-supermarket.
Unang beses uminom ng totoong kape.
Unang beses maka-access ng internet.
Unang beses mag-Google.
Unang beses maging tao na may sariling desisyon.

Nag-aral ako ulit.
Pumasa ako sa Soul Science High School.
Pumasok ako sa Seoul National University.

Sa wakas, ginagamit ko ang utak ko hindi para sa gobyerno… kundi para sa sarili kong pangarap.

Pero Walang Malaya na Walang Sugat

Hanggang ngayon, hindi ko alam ang nangyari sa pamilya ko.

Hindi ko sila matatawagan.
Hindi ko sila mahahanap.
Hindi ko sila mababalikan.

Ang tanging magagawa ko ay mabuhay—para maging worth it ang sakripisyo nila.

At sa tuwing naglalakad ako sa campus, hawak ang kape, kasama ang mga kaibigang hindi ko pinangarap noon, lagi kong sinasabi sa sarili ko:

“Ang kalayaan ay may presyo. Pero ito ang pinakamahalagang bagay na nabili ko.”

Ako si Lee Jong-ho, dating si Ri Jong-yol.
At ito ang kwento ko—
ang kwento ng batang naglayas sa anino ng diktadura, gamit ang utak, tapang, at pag-asang isang araw, makikita ko ulit ang pamilyang iniwan ko sa dilim.