Simula ng Isyu: Ang Pamilyang Duterte sa Mata ng Publiko
Sa gitna ng lumalalang kontrobersiya sa politika sa Pilipinas, muling napapansin ang pamilya Duterte sa harap ng publiko. Mula sa umano’y imminent ICC case laban kay Pangulong Rodrigo Duterte hanggang sa muntikang pagka-impitch ni Vice President Sara Duterte, at ang pinakabagong balita tungkol kay Congressman Paulo “Pulong” Duterte, maraming Pilipino ang nagtataka sa estado ng pamilya na matagal nang nasa sentro ng politika. Ang pinakabagong kontrobersiya ay nakatuon sa travel request ni Pulong Duterte, ang pag-cancel ng kanyang passport, at ang diskusyon tungkol sa mga priority bills sa Kongreso, kabilang ang Anti-Political Dynasty Bill.

Travel Request ni Pulong Duterte: 17 Bansa sa Dalawang Buwan
Ayon sa mga opisyal, humiling si Pulong Duterte na makapagbiyahe sa 17 bansa sa loob ng dalawang buwan. Ito ay itinuturing na hindi pangkaraniwan sa House of Representatives, dahil karaniwang maiksi lamang ang mga opisyal na paglalakbay—tatlong araw hanggang tatlong linggo. Ayon sa mga komentaryo mula sa mga miyembro ng House, nauunawaan nila ang pangamba ng publiko: ang ganitong klase ng pagbiyahe ay maaaring gamitin upang iwasan ang kasalukuyang imbestigasyon laban sa kanya at sa kanyang pamilya.

Si Vice President Sara Duterte mismo ang nagpakita ng malinaw na posisyon, na siya ang magpapasya kung papayagan ang mga otoridad na ipatupad ang anumang legal na hakbang laban sa kanyang kapatid. Samantala, nagbigay ng pahayag ang ilang kongresista na ang anumang desisyon tungkol sa travel clearance ay dapat gawin nang may parliamentary courtesy, at nakasalalay sa liderato ng House of Representatives ang administrative approval.

Pagkansela ng Passport: Isang Mahalagang Hakbang
Kasabay ng kontrobersiya sa travel request ay ang pagkansela ng passport ni Pulong Duterte. Ayon sa mga opisyal, ito ay hakbang upang maiwasan ang anumang pagtakas sa bansa at upang matiyak na haharap siya sa mga imbestigasyon sa legal na paraan. Bagamat may ilan na nagsabing huli na ang aksyon na ito, pinanindigan ng pamahalaan na ito ay batay sa sapat na ebidensya.

Ang pagkansela ng passport ay hindi lamang simpleng hakbang administratibo. Ito ay naglalahad ng mensahe na ang sinumang opisyal ng gobyerno, gaano man kataas ang posisyon, ay kailangang sumunod sa batas at panagutin sa kanilang mga aksyon. Pinanindigan din ng mga kongresista na ang ganitong hakbang ay nagbibigay ng pagkakataon kay Pulong Duterte na ipagtanggol ang sarili sa wastong legal na pamamaraan, sa halip na magpakalat ng impormasyon sa pamamagitan ng video o social media.

BICAM at Transparency sa Kongreso
Kasabay ng kontrobersiya sa pamilya Duterte, isang malaking usapin rin sa Kongreso ang preparasyon para sa bicameral conference (BICAM) para sa national budget. Pinananatili ng House of Representatives na ang BICAM deliberations ay dapat i-live stream, upang masiguro ang transparency at accountability sa paggastos ng pera ng bayan. Ayon sa ilang vice chair ng komite sa appropriations, may mga miyembro ng House na sumusuporta sa pagbibigay-daan sa civil society organizations na maging bahagi ng deliberation.

Bukod sa live streaming, pinanindigan ng House ang pag-identify ng proponents ng bawat proyekto, pati na ang line-by-line amendments, upang malinaw sa publiko kung saan napupunta ang pondo. Ayon sa mga lider ng House, ang mas maraming representasyon sa BICAM ay mas mainam, upang mas marami ang makapagbigay ng inputs at mas maging accountable ang proseso.

Priority Bills: Anti-Political Dynasty at Party List Reform Act
Sa harap ng mga kontrobersiya, itinulak rin ni Pangulong Bongbong Marcos ang ilan sa mga priority bills ng Kongreso, kabilang ang Anti-Political Dynasty Bill at Party List Reform Act. Ayon sa House Committee on Electoral Reform, ang layunin ng mga batas na ito ay palawakin ang pagpipilian ng mga botante at limitahan ang impluwensya ng political dynasties sa bansa.

Pinlano ng komite na magkaroon ng public consultations upang mas maipaliwanag sa mamamayan kung paano makakaapekto ang mga batas na ito sa halalan at kung ano ang mga konsiderasyon sa pagpili ng mga kandidato. May 11 na bersyon ng Anti-Political Dynasty Bill na kasalukuyang nire-review, kaya kinakailangan ng masusing deliberation upang maisakatuparan ito nang tama.

Pananaw ng Publiko at Hamon sa Pamahalaan
Sa gitna ng lahat ng ito, malinaw na maraming Pilipino ang humihiling ng transparency, accountability, at mabilis na aksyon mula sa pamahalaan. Ang kombinasyon ng travel controversy, passport cancellation, at mga priority bills ay nagpapakita ng tensyon sa pagitan ng pampublikong pananaw at sa aktwal na aksyon ng mga opisyal. Ayon sa ilang kongresista, ang ganitong uri ng scrutiny ay mahalaga upang masukat ang dedikasyon ng bawat public servant sa tunay na pagbabago at serbisyo sa bansa.

Pag-asa sa Katarungan at Pagbabago
Bagamat maraming hamon ang kinahaharap ng bansa, may pag-asa sa sistema at sa mga hakbang na ginagawa ng pamahalaan. Ang pagkansela ng passport, pag-live stream ng BICAM deliberations, at deliberation sa Anti-Political Dynasty Bill ay mga hakbang tungo sa mas transparent at responsable na pamamahala. Ang mga balitang ito ay patunay na ang interes ng publiko at ang accountability ng mga opisyal ay dapat manatiling pangunahing prayoridad sa anumang demokratikong proseso.

Sa huli, ang mga isyu na kinakaharap ng pamilya Duterte at ng Kongreso ay nagpapakita na sa kabila ng kontrobersiya at pagkakaiba-iba ng opinyon, ang transparency, legal na proseso, at aktibong partisipasyon ng mamamayan ay mahalagang bahagi ng demokratikong pamamahala sa Pilipinas.