Sa gitna ng lumalawak na kontrobersiya sa umano’y maanomalyang flood control projects sa iba’t ibang bahagi ng bansa, biglang lumutang ang dalawang pangalan na agad nagpasiklab ng mainit na diskusyon: House Majority Leader Sandro Marcos at Davao City First District Representative Paolo “Pulong” Duterte. Magkaiba ang naging galaw nila, at dahil dito, mas lalo pang nagliyab ang interes ng publiko sa imbestigasyong isinasagawa ng Independent Commission for Infrastructure (ICI).

Ang ICI, na nilikha para tukuyin at siyasatin ang mga iregularidad sa malalaking proyekto ng DPWH, ay patuloy na kumakalap ng testimonya mula sa mga opisyal at personalidad na may kaugnayan, direkta man o hindi, sa multi-bilyong pondo ng flood control program. Sa harap ng matitinding alegasyon at mga video na umiikot online, lalo pang lumaki ang boses ng taumbayan na gustong malaman: Sino ba ang nagsasabi ng totoo? Sino ang nagtatago? At sino ang handang sumagot?

Sa bahaging ito pumapasok ang magkaibang desisyon nina Sandro Marcos at Pulong Duterte—mga hakbang na ngayo’y sinusuri at tinatalakay sa bawat sulok ng social media.

Naging sentro ng atensyon si Sandro Marcos nang bigla siyang humarap sa ICI, hindi dahil pinatawag siya, kundi dahil kusang loob siyang nakiisa sa imbestigasyon. Sa mismong pagdinig, agad humiling ang kanyang abogado ng executive session upang makapagsalita raw nang malaya at walang presyur. Pinagbigyan siya ng komisyon, ngunit pumayag naman ang kongresista na ilabas ang video recording nito upang ipakita sa publiko na wala siyang tinatago.

Malinaw ang ipinunto ni Sandro: hindi siya bahagi ng imbestigasyon, hindi siya iniimbestigahan, at hindi totoo ang paratang na sangkot siya sa umano’y P50 bilyong insertions sa budget mula 2023 hanggang 2025—isang alegasyon na unang ibinato ng dating kongresistang si Zaldy Co. Ito raw, ayon kay Sandro, ay purong imbento at bahagi ng isang mas malaking layunin na guluhin ang gobyerno. Sa kanya, walang basehan ang mga akusasyon. Wala raw ni isa man sa mga “expose” ang dumaan sa wastong proseso, sinumpaan, o napatunayan.

Marami ang pumuri sa hakbang niyang humarap kahit hindi kailangan. Sa panahon ngayon kung saan karamihan ng personalidad ay nagtatago o nagtatapon ng responsibilidad, nagustuhan ng iba ang pagiging diretso at bukas na pagkilos niya. Para sa ilan, isa itong pagpapakita ng pagiging handang maging bahagi ng solusyon kaysa maging bahagi ng gulo. Para naman sa iba, isa lang daw itong kalkuladong galaw politikal.

Pero may isa pang pangyayari na mas lalong nagpainit sa diskusyon: ang biglaang pag-atras ni Congressman Pulong Duterte.

Kung si Sandro ay tumayo at humarap, si Pulong naman ay umatras matapos unang sabihin na bukas siyang tumulong sa imbestigasyon. Ilang araw lang ang lumipas—at nang siya na ang pinatawag ng ICI—nagbago ang kanyang posisyon. Hindi na raw siya haharap. Ayon sa kanya, wala umanong jurisdiksyon ang ICI sa mga kongresista, at ginagamit lang daw ito ng administrasyon bilang propaganda laban sa mga hindi kaalyado ng Malacañang.

At dito na nagsimulang umusbong ang maraming tanong.

Bakit biglang nagbago ang tono? Bakit noong hindi pa siya pinapatawag, bukas siya, pero nang kailangan na siya sa imbestigasyon, bigla siyang umatras? Hindi maiwasan tuloy ng ilan na isipin kung may ikinatatakot ba ang kongresista o may detalye siyang ayaw mailabas sa ilalim ng panunumpa.

Hindi naman nakatulong na lumabas ang ulat tungkol sa umano’y napakalaking halaga ng flood control funding na dumaan sa kanyang distrito. Ayon sa mga talakayang umiikot ngayon, umabot umano ng higit P50 bilyon ang inilaan para sa District 1 ng Davao City sa loob lang ng dalawang taon. Isa raw ito sa pinakamalaking pondong ibinigay sa iisang distrito sa kasaysayan ng bansa—at lalo lang nitong pinainit ang mga tanong ng publiko.

Kung totoo man ito, bakit patuloy pa rin ang malalalang pagbaha sa lugar? Bakit tila hindi maramdaman ang laki ng pondong ginastos? Bakit may lumalabas na alegasyon ng mga ghost project at substandard infrastructure?

At higit sa lahat—bakit hindi haharap sa ICI si Pulong kung naniniwala siyang wala siyang dapat ikatakot?

Ito ang napakabigat na tanong na ngayon ay lumulutang sa gitna ng imbestigasyon.

Hindi maikakaila: malaki ang tiwalang ibinigay ng Pangulo sa ICI, kaya hindi biro ang kapangyarihang hawak nito ngayon. Sa mismong pagsasabatas ng komisyon, malinaw na ang layunin ay magkaroon ng independiyenteng boses na hindi kayang diktahan ng sinuman, kahit pa mataas na opisyal ng gobyerno. Kaya naman marami ang nagtataka kung bakit tila takot ang ilan na humarap kung ang layunin lamang naman ay linisin ang pangalan at magpaliwanag nang harapan.

Ngunit higit sa usaping legal, mas mabagsik ngayon ang usaping pulitikal.

Dalawang personalidad, dalawang hakbang, dalawang imaheng magkasalungat ang nabuo sa mata ng publiko. Sa social media, ang bawat galaw nila ay sinusuri, binibigyan ng interpretasyon, o minsan ay binibigyan ng kulay. Sino ang tunay na nagtutulungan para sa katotohanan? Sino ang umiwas? Sino ang may dalang lihim?

Ang mga sagot ay patuloy pang nabubuo habang tumatakbo ang imbestigasyon.

Isa pa sa nakapagpasiklab sa publiko ay ang video na kumalat tungkol sa paratang kay Sandro Marcos. Hindi raw ito maituturing na tunay na ebidensya; walang panunumpa; at may nagsasabing maaaring AI-generated pa. Dahil dito, mas lalo pang tumibay ang punto na hindi sapat ang mga video o paratang para agad maniwala, lalo na kung walang malinaw na pinanggalingan at walang pisikal na presentasyon ang akusado.

Sa kabilang dako, patuloy pa ring hinihintay ng marami kung ano ang magiging aksyon ng ICI kaugnay sa hindi pagdalo ni Congressman Pulong Duterte. Ang isang opisyal na pinadalhan ng summons pero hindi sumipot ay maaaring humarap sa iba’t ibang administratibong consequence, depende sa magiging interpretasyon ng komisyon sa kanilang kapangyarihan.

At dito na nagtatapos ang araw—pero hindi ang kwento.

Sa mga susunod na linggo, tiyak na dadami pa ang usapan, batuhan ng akusasyon, paglilinaw, at posibleng pagsulpot ng panibagong ebidensya. Masyadong malaki ang halaga, masyadong maraming personalidad ang nakataya, at masyadong malalim ang pananagutan dito para basta-basta na lang magsara ang isyu.

Ang tunay na tanong ngayon para sa sambayanang Pilipino ay ito:

Sino ang talagang handang tumindig para sa katotohanan?

At sino ang takot sa liwanag?

Sa dulo, mananatili ang iisang pagnanais ng bawat Pilipino: isang gobyernong hindi nababalot ng lihim, proyekto, at pondong gumagalaw nang walang sagot at walang linaw. Hanggang hindi pa ito natatapos, mananatiling nakaantabay ang taumbayan—naghihintay, nagmamasid, at humihiling ng tunay na pananagutan.