Sa gitna ng magulong mundo ng pulitika sa Pilipinas, may mga isyung sumisiksik sa atensyon ng publiko—lalo na kung ang mga sangkot ay malalaking pangalan tulad nina Senador Robin Padilla at Pangulong Bongbong Marcos Jr. Nitong mga nakaraang linggo, muling naging laman ng usapan ang dalawang personalidad matapos ibasura ng pangulo ang isang panukalang batas na isinulong ni Padilla. Ang layunin ng nasabing panukala: tiyakin ang pantay na access ng mga Muslim at Indigenous Peoples (IP) sa mga pampublikong sementeryo.

Sa unang tingin, simpleng isyu ng polisiya ang usapin. Ngunit nang mas laliman, may banggaan na nagaganap sa pagitan ng intensyon, emosyon, at mismong letra ng batas. Para sa marami, natural lang suportahan ang mga hakbang na magbibigay ng mas maayos na serbisyo para sa mga kapatid nating Muslim. Pero ang tanong na mas mabigat: paano kung ang isang panukalang batas ay hindi umaayon sa mismong Konstitusyon?

Dito nagsimula ang mainit na diskusyon.

Sa isang privilege speech sa Senado, idiniin ni Senador Robin Padilla ang kanyang paninindigan: ang batas ay batas, hindi ito puwedeng baluktutin, hindi puwedeng supilin, at lalong hindi puwedeng “i-bend.” Ginamit niya ang sarili niyang karanasan bilang dating nakakulong para ipaliwanag kung bakit matibay ang paniniwala niyang kailangan sundin ang batas anuman ang sitwasyon.

Ngunit ilang araw ang lumipas, isang isyu naman ang umalingawngaw. Lumabas sa balita na bineto ni Pangulong Bongbong Marcos ang panukalang batas ni Padilla tungkol sa pantay na access sa mga sementeryo para sa mga Muslim at IP. Ayon sa ulat, ginawa ito ng pangulo dahil may nakikitang constitutional issues ang Malacañang.

Natural, nasaktan ang ilang sektor ng Muslim community. May mga grupong naghayag ng pagkadismaya, at may ilan pang nagsabing tila walang puwang sa puso ng pangulo ang kanilang kapakanan. Ang ilan ay nagsabing parang hindi napakinggan ang mga totoong pangangailangan ng kanilang komunidad—lalo na sa mga lugar na walang sapat na espasyo o pasilidad para sa libing ayon sa kanilang tradisyon.

Ngayon, saan nag-ugat ang veto? Ayon sa paliwanag, ang paggamit ng pondo ng gobyerno para sa mga imprastrakturang may kinalaman sa partikular na relihiyon ay malinaw na ipinagbabawal ng 1987 Constitution. Ang paglalaan ng hiwalay at espesyal na espasyo sa sementeryo para sa isang relihiyon ay maaaring bumagsak sa kategoryang ito. Kaya para sa legal na pananaw, hindi tugma ang panukala sa umiiral na batas.

Kung tutuusin, malinaw naman kung bakit kinakailangang magsumiya-siyasat ang pangulo bago pirmahan ang anumang batas. Hindi sapat na maganda ang intensyon; kinakailangan ding tumutugma ito sa mga batayang prinsipyong legal na pinaiiral sa bansa.

Kaya ang mas masusing tanong dito: bakit lumusot ang panukala sa pagsusuri bago umabot sa Malacañang? May mga legal team ang Senado at ang opisina ni Senador Padilla. Hindi ba ito na-anticipate? Mayroon bang bahagi ng panukala na hindi na-review nang sapat? O sadyang isang mabuting intensyon na hindi nabigyan ng tamang legal na porma?

Sa kabilang banda, hindi maikakaila na ang pangyayaring ito ay nagbigay ng masamang impresyon sa ibang miyembro ng Muslim community. May ilan pang nagsabing hindi nasuportahan ang isang hakbang na sana’y malaking tulong sa kanila. Nadamay pa ang pangulo sa sentimiyentong dapat sana ay nakatuon sa legalidad ng mismong panukala.

Pero kung babalikan natin ang sinabi mismo ni Robin Padilla sa Senado—na walang sinuman ang maaaring magbaluktot ng batas—malinaw na dito papasok ang isang mas mabigat na tanong: kung naniniwala siyang hindi puwedeng baluktutin ang batas, paanong nakalusot ang isang panukala na sinasabing taliwas sa Konstitusyon? At bakit ito iniharap nang hindi man lamang natitiyak na walang masasagasaan na probisyon?

Ito rin ang dahilan kung bakit marami ang nagsasabing natural lamang ang naging desisyon ng pangulo. Hindi dahil ayaw niyang tulungan ang mga Muslim, kundi dahil kailangan pa ring sundin ang batayang prinsipyo ng batas. Ang problemang lumitaw ay nag-ugat hindi sa pag-ayaw, kundi sa kakulangan ng legal na pagkakahubog ng panukala.

Sa huli, lumabas ang ironiya sa sitwasyon. Ang senador na nagpahayag ng matibay na paniniwala na hindi puwedeng “i-bend” ang batas ay siya mismong nagpasulong ng panukalang sinasabing salungat sa Konstitusyon. At dahil dito, nagkaroon ng hindi inaasahang tensyon sa pagitan ng ilang grupo ng Muslim at ng pangulo—isang tensyon na, ayon sa iba, hindi naman talaga dapat nailipat kay Marcos kundi dapat sana’y nanatili sa isyu ng legalidad ng panukala.

Sa pagtatapos ng usapin, may mahahalagang aral na dapat tandaan: Una, ang paggawa ng batas ay hindi basta pagpresenta ng magagandang intensyon. Kinakailangan ang matibay na legal na pundasyon. Ikalawa, ang bawat politiko ay may responsibilidad na tiyaking hindi sila nakapagpapalaganap ng mga aksyon o panukalang magdudulot ng hindi pagkakaunawaan sa halip na pag-unlad. Ikatlo, ang pagrespeto sa batas ay hindi lamang prinsipyo sa salita—ito ay dapat na nakikita sa mismong gawa.

Kung tunay na hangarin ang pagbigay ng pantay na serbisyo para sa mga Muslim at Indigenous Peoples, hindi pa huli ang lahat. Maaaring balikan, ayusin, at hubugin muli ang panukala—nang hindi nakakasalungat sa Konstitusyon at nang hindi nalalagay sa alanganin ang pangulo o sino mang opisyal.

Hanggang sa muli, mananatiling usaping malaking aral ang pangyayaring ito—hindi lamang sa mga mambabatas, kundi pati sa bawat Pilipinong patuloy na sumusubaybay sa pulitika ng bansa.