Matagal nang umiinog ang usapin tungkol sa umano’y maanomalyang flood control projects sa Davao City. Ilang linggo na ring pinakaaabangan ang magiging pagharap ni Davao City First District Representative Paulo “Pulong” Duterte sa Independent Commission for Infrastructure (ICI)—ang komisyong binuo ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. upang busisiin ang bilyon-bilyong pondo ng gobyerno na inilaan para sa flood control sa buong bansa.

Ngunit nitong araw na ito, isang nakakagulat na balita ang pumutok: tumanggi si Pulong Duterte na humarap sa ICI hearing, taliwas sa nauna niyang pahayag na bukas siya at handang makipagtulungan sa imbestigasyon.

Sa loob lamang ng dalawang taon—mula 2020 hanggang 2022—umabot sa napakalaking halagang P51 bilyon ang pondo na pumasok sa distrito ni Pulong Duterte para sa flood control. Ayon sa Department of Public Works and Highways (DPWH), ito ang pinakamalaking halagang naitalaga para sa isang distrito sa kasaysayan. Kung ikukumpara sa ibang proyekto ng gobyerno na pira-piraso ang pondo sa iba’t ibang lugar, ang P51 bilyon ay sadyang labis na mataas para sa isang siyudad na itinuturing nang maunlad at may maayos na mga kalsada, tulay, at imprastraktura.

Ito ang nagtulak kay ACT-CIS Party-list Representative Antonio “Tino” Tino na personal na dumulog sa ICI upang hilinging imbestigahan ang halos P4.4 bilyong flood control projects mula 2019 hanggang 2022. Kabilang sa binusisi ang diumano’y overlapping projects, double funding, at dose-dosenang kontratang pinirmahan kahit walang malinaw na detalye o plano.

Sa madaling salita: may mga proyektong pare-pareho ang halaga, parehong lokasyon, at parehong kinalabasan—walang naitayong makikita sa lupa. Ilan pa sa mga nabanggit na proyekto ang pinaniniwalaang ghost projects—mga proyektong may budget, may kontrata, may pirma, pero walang aktwal na ginawa.

Dahil karamihan sa mga proyektong ito ay nasa distrito ni Pulong Duterte, natural na siya ang isa sa mga pangunahing opisyal na tinawag para magpaliwanag. At doon nagsimula ang kontrobersya.

Sa harap ng media, tanong ni Pulong: bakit siya lamang? Bakit Davao lang? Kung tutuusin, ayon sa kanya, maraming distrito sa bansa ang may mga flood control anomalies. Bakit hindi imbestigahan ang lahat nang sabay-sabay?

Ngunit agad itong sinagot ni Tino. Ayon sa kanya, kung ano ang sinasabi ni Pulong—na may bilyon-bilyong anomalya sa buong bansa—ay para na ring pag-amin na may anomalya rin sa Davao. Dagdag pa ng mambabatas, malinaw na kung may ebidensya, sino man—mula Davao hanggang Malacañang—ay dapat managot.

Sa gitna ng sagutan, nanindigan pa rin si Pulong na wala siyang itinatago at handa siyang makipagtulungan sa ICI. Pero dito pumasok ang nakabibiglang twist.

Ngayong araw, lumabas ang dokumento: isang pormal na liham mula sa kampo ni Pulong Duterte na nagsasaad na hindi siya haharap sa ICI hearing.

Kung dati ay handa raw siyang magpaliwanag, bakit ngayon biglang umatras?

Ito ang tanong na umuugong ngayon sa publiko. Sa social media, sa mainstream media, sa mga talakayan sa komunidad—iisa ang sentimyento: ano ang nagbago? Bakit biglang nag-turnaround si Pulong?

Hindi ito ang unang pagkakataon na may opisyal na unang nagsabing bukas sa imbestigasyon ngunit kalaunan ay umatras. Marami ang nakaalala sa kaso ni Harry Roque, na unang nagpahayag ng pagtulong sa pag-usisa ng QuadC sa POGO-related anomalies. Ngunit nang humantong na ang tanong sa kanyang personal na yaman—sa laki ng pera sa kanyang bank account, sa pinagmulan nito—bigla na lamang itong hindi sumipot sa mga susunod na hearing.

At ngayon, may pagkakahawig ang pattern. Kung wala namang itinatago, bakit tatanggi? Kung malinis ang lahat, bakit hindi harapin ang imbestigasyon at linisin ang pangalan?

Ito ang tanong ng marami. Ang mga contractor at district engineers, ayon sa ilang analyst, ay kadalasang nauungkat agad ang papel dahil sila ang may direct contact sa mismong proyekto. Kapag may ghost project, sila ang unang nahuhuli. Pero pagdating sa mas mataas na opisyal, mas komplikado at mas mahirap mapatunayan ang koneksyon—kaya mas kailangan ang kanilang testimony sa mga hearing na tulad nito.

Kung may substandard projects o ghost projects na napatunayang nangyari sa distrito, natural na tanungin: paano ito lumusot? Sino ang pumirma? Sino ang nag-apruba? Sino ang nakinabang? Kung P51 bilyon ang pumasok, saan napunta ang bawat piso?

Kaya naman, marami ang nagtatanong: kung talagang wala siyang tinatago, bakit hindi niya harapin ang ICI at sagutin ang mga tanong?

Sa ngayon, bukas pa rin ang imbestigasyon. Tuloy ang pagbusisi sa 62 kontratang may mga kahina-hinalang detalye. Tuloy ang paghalukay sa bilyon-bilyong pisong pondo na dapat sana’y nakatulong sa pagprotekta sa buhay at kabuhayan ng mga taga-Davao. At tuloy ang paghihintay ng publiko sa magiging susunod na hakbang ni Congressman Paulo Duterte.

Sa isang bansa kung saan karaniwan nang naririnig ang salitang “walang aamin,” marami ang pagod na. Marami ang naghahangad ng tapang na pumunta sa harap, magsalita, at magpatunay. Sapagkat sa dulo, tungkulin ng sinumang inihalal ng tao na maging tapat, malinaw, at handang managot kung kinakailangan.

Sa ngayon, nag-aabang ang sambayanang Pilipino. At sa bawat araw na lumilipas, lumalaki ang tanong na hindi masagot: bakit umatras si Pulong?

Ang P51 bilyon ay hindi maliit na halaga. Hindi ito simpleng proyekto. Hindi ito maliit na pagkukulang. Isa itong obligasyon na dapat ipaliwanag—lalo na kung bilyon-bilyong pera ng bayan ang nakataya.

Sa usaping ito, hindi lamang proyekto ang nakasalalay. Nakapaloob dito ang tiwala ng publiko, ang integridad ng pamahalaan, at ang pag-asa ng mga Pilipinong naniniwala na may saysay ang imbestigasyon, kung seryoso ang mga nasa kapangyarihan na ituwid ang mali.

At para kay Pulong Duterte, nagsisimula pa lamang ang mas mabigat na tanong: babalik ba siya at haharap? O magpapatuloy ang katahimikan?