Sa gitna ng tumitinding tensyon sa politika at lumalalang pagkadismaya ng taumbayan sa mga kwestiyon ng integridad sa pamahalaan, isang bagong ulat mula sa Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ) ang muling nagpaalab ng diskusyon tungkol sa korupsyon, pondo ng bayan, at kapangyarihan. Hindi biro ang mga numerong binanggit sa naturang ulat—at ang reaksyon ng publiko ay lalong lumakas matapos lumabas ang magkakaugnay na imbestigasyon sa Kongreso, Department of the Interior and Local Government (DILG), at maging sa international agencies tulad ng Interpol.

Ayon sa ulat ng PCIJ na binanggit ng ilang media organizations, may umano’y bagong mekanismong tinatawag na “allocables,” isang sistema ng pondo mula sa Department of Public Works and Highways (DPWH) na nakatalaga para sa mga proyekto ng mga kongresista. Sa kanilang pagsusuri, sinabi ng PCIJ na ang sistemang ito ay umano’y nagresulta sa mahigit isang trilyong pisong alokasyon sa loob ng tatlong taon.

Tinukoy ng ulat ang dalawang pangalan na umano’y nakatanggap ng pinakamalaking bahagi ng pondong ito: Representative Sandro Marcos at dating House Speaker Martin Romualdez. Sa kanilang datos, tinatayang mahigit P30 bilyon ang kabuuang halagang nakaugnay sa magkabilang distrito ng dalawang mambabatas. Muling iginiit ng Palasyo na kayang sagutin ng mga nasabing opisyal ang mga alegasyon, at naninindigan silang sumusunod sila sa batas at proseso.

Hindi rin nakaligtas sa pagsusuri ang mismong mekanismo ng paglalaan ng pondo. Sa ulat, binanggit ang umano’y “BBM Parametric Formula,” isang teknikal na sistema ng pagkwenta na sinasabing iilan lamang ang tunay na nakakaintindi. Ayon sa ilang whistleblowers na binanggit ng ulat, isa umano rito si dating DPWH Undersecretary Catalina Cabral, na ayon sa kanila ay may malaking papel sa pag-apruba ng mga proyekto. Sa ngayon, hindi pa inilalabas ng DPWH ang kanilang opisyal na sagot sa ulat.

Habang bumibigat ang usapin tungkol sa trillion-peso allocables system, isa pang malaking kontrobersya ang sumabog sa Kongreso. Hiniling ng Makabayan Bloc ang mas malalim na imbestigasyon sa umano’y P4.4 bilyong flood control anomalies sa Davao City—bahagi ng sinasabing mas malaking P51 bilyong proyekto na inilaan sa rehiyon sa loob ng ilang taon. Ayon sa kanila, nakita nila ang serye ng “red flags”: overlapping projects, double funding, kulang na sukat ng mga imprastraktura kumpara sa nasa kontrata, at matagal nang delays sa ilang proyekto.

Tampok din sa imbestigasyon ang ilang contractors na umano’y may koneksyon sa kilalang political personalities. Isa sa kanila, ayon sa ulat ng Makabayan Bloc, ang Genesis 88 Construction, na sinabing nakakuha ng mahigit P700 milyon sa mga proyekto. Tinukoy pa nilang may dating ugnayan ang may-ari nito sa administrasyon ng nakaraang pangulo. Sa ngayon, wala pang inilalabas na opisyal na tugon ang nabanggit na kumpanya.

Habang umiinit ang imbestigasyon, nagbigay rin ng update ang DILG tungkol sa paghahanap sa dating kongresista at pinaghihinalaang mastermind ng flood control anomalies, si Zaldy Co. Ayon kay Secretary Benhur Abalos sa panayam, nasa ilalim na umano ito ng blue notice ng Interpol. Ngunit may komplikasyon: dalawa raw ang passport nito—isang Filipino at isang Portuguese—na umano’y nagpapahirap sa tracking dahil sa limitasyon ng international alert systems.

Ayon sa DILG, humihingi na sila ng tulong sa Portugal para sa posibleng turnover ng naturang personalidad, kahit na walang extradition treaty ang dalawang bansa. Binanggit nila ang past cases kung saan naging posible pa rin ang turnover kahit walang formal agreement.

Samantala, iniulat din sa panayam ang kaso ng anim na pulis na sinasabing sangkot sa pagnanakaw ng boodle money na ebidensya mula sa isang operasyon. Ayon sa DILG, nagsimula ang kaso sa P14 milyon na nakumpiska, ngunit nang suriin muli, P128 milyon na pekeng pera ang nakita kapalit ng totoong ebidensiya. Nasa restrictive custody na umano ang nasabing mga pulis habang nagpapatuloy ang imbestigasyon.

Hindi rin naiwasan ang pinakamainit na usapin: ang sinasabing warrant of arrest ng International Criminal Court (ICC) laban kay Senator Ronald “Bato” dela Rosa. Ayon sa DILG, may ipinakitang digital document sa Ombudsman, ngunit hindi umano ito verified copy. Dahil dito, walang legal na basehan para sa opisyal na aksyon. Dagdag nila, may procedural questions pang kailangan linawin kaugnay ng ICC processes at Philippine laws.

Habang lumalawak ang saklaw ng imbestigasyon sa iba’t ibang panig ng gobyerno, malinaw ang pinapakita ng mga pangyayaring ito: mas komplikado at mas malalim ang usaping korupsyon kaysa sa inaasahan. Ang halagang pinag-uusapan—mula sa milyon hanggang sa trilyon—ay nagbubukas ng tanong tungkol sa pamamahala ng pondo, transparency, at political accountability.

Hindi man tapos ang mga pagsisiyasat, nag-iwan ito ng matinding epekto. Umaalingawngaw ang tanong sa publiko: Hanggang saan aabot ang imbestigasyon? Sino ang mananagot? At paano maibabalik ang tiwala ng taumbayan?

Sa dulo ng lahat, isang bagay ang malinaw: ang mga alegasyon na ito, gaano man kabigat, ay nananatiling bahagi ng imbestigasyon. Ngunit ang bigat ng responsibilidad—at ang pangakong pananagutan—ay hindi maaaring iwasan magpakailanman.