Sa mga nakaraang linggo, sunod-sunod ang mga pahayag mula sa matataas na opisyal ng gobyerno tungkol sa umano’y nalalapit na pag-aresto sa mga sangkot sa kontrobersyal na flood control projects. May binanggit na petsa. May binanggit na bilang. May binanggit pang “malalaking pangalan.” Kaya’t nang pumasok ang balitang kusang nagtungo sa National Bureau of Investigation ang isang kilalang contractor—at halos kasunod nito ay umalis din—hindi na napigilan ang galit at pagkadismaya ng publiko.

Ang pangalan ni Sarah Discaya ay naging sentro ng usapan. Isa siyang contractor na iniuugnay sa malalaking flood control projects ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Nang mabalitang nasa kustodiya siya ng NBI, marami ang umasa na ito na ang simula ng pananagutan. Ngunit agad ding nilinaw ng ahensya: wala pang warrant of arrest. Ibig sabihin, may karapatan siyang umalis anumang oras. At iyon nga ang nangyari.

Para sa maraming Pilipino, hindi lang ito usapin ng legal na teknikalidad. Isa itong simbolo ng paulit-ulit na pangakong tila nauuwi sa wala. Sa social media, umalingawngaw ang tanong: nasaan na ang mga ipinangakong pag-aresto bago mag-Pasko?

Kung babalikan ang mga naunang press briefing, binanggit ng mga opisyal na may listahan na umano ng pito o higit pang indibidwal—kabilang ang mga dating at kasalukuyang opisyal—na posibleng managot kaugnay ng anomalya sa flood control projects. May pahiwatig na bago mag-Disyembre 15 ay may makukulong. Dumating ang petsa. Nagsara ang mga opisina ng gobyerno para sa bakasyon. Ngunit wala ni isang nakitang posas sa kamay ng mga “malalaking isda.”

Sa halip, ang malinaw na nangyari ay ang boluntaryong pagpunta ni Discaya sa NBI, na para sa ilan ay positibong hakbang. Ngunit para sa marami, kulang ito. Dahil kung walang warrant, walang kaso, at walang aresto, paano masasabing umuusad ang hustisya?

Nagbigay ng paliwanag ang mga ahensya. Ayon sa Department of Justice at sa Malacañang, patuloy ang imbestigasyon. Pinagtutuunan umano ito ng pansin ng Ombudsman at ng DOJ. May usapin din ng pakikipag-ugnayan sa Interpol para sa red notice laban sa isa pang personalidad na iniuugnay sa isyu. May binanggit ding posibilidad ng paggalugad sa United Nations Convention Against Corruption, bagama’t aminado ang mga opisyal na wala pa itong konkretong koordinasyon sa ngayon.

Para sa publiko, ang mga paliwanag na ito ay pamilyar na tunog. Narinig na noon. Paulit-ulit. Ang hinahanap ng taumbayan ay resulta.

Lalong uminit ang usapan nang balikan ng ilang mambabatas ang mismong mga pahayag ng Ombudsman. May nagtanong nang diretsahan: kung sinabing may makukulong sa takdang petsa, nasaan ang mga ito? Ang tanong ay hindi lang patutsada. Isa itong hamon sa kredibilidad ng mga institusyon.

May mga kritiko ring nagsabing naging sobrang maingay ang ilang opisyal sa media. Para sa kanila, ang maagang pagbubunyag ng mga posibleng aksyon ay nawawala ang “element of surprise” na mahalaga sa pagpapatupad ng batas. Kapag alam ng lahat na may paparating na warrant, may panahon umano ang mga sangkot para maghanda, magtago, o umiwas.

Sa gitna ng lahat ng ito, lumutang ang mas malaking tanong: sino ba talaga ang pinoprotektahan ng sistema? Bakit tila mas madali ang pagharap sa mga contractor kaysa sa mga opisyal na may kapangyarihan? Bakit kapag “maliliit na isda,” mabilis ang aksyon, pero kapag “malalaki,” biglang nagiging komplikado ang proseso?

Hindi rin nakatulong ang kasabay na balita ng budget deadlock sa DPWH. Habang sinasabing nililinis ang ahensya, nagkakabanggaan naman sa bicameral conference ang Senado at Kamara tungkol sa bilyon-bilyong pisong pondo. Para sa publiko, magulo ang mensahe: paano mo lilinisin ang korapsyon kung sabay-sabay na may delay sa proyekto, kulang sa malinaw na direksyon, at walang konkretong pananagutan?

May nagsasabing kailangan ng oras. May nagsasabing hindi pwedeng madaliin ang hustisya. Totoo ito. Ngunit sa isang bansa kung saan matagal nang sugat ang korapsyon, ang oras ay hindi lang legal na konsepto—ito ay pasensya ng mamamayan. At ang pasensyang iyon ay unti-unti nang nauubos.

Ang kaso ni Discaya ay maaaring isa lamang bahagi ng mas malaking imbestigasyon. Maaaring may mga hakbang na hindi pa puwedeng isapubliko. Ngunit sa mata ng publiko, ang nakikita lamang ay isang taong “pumasok” sa NBI at “lumabas” na walang pananagutan. At sa pulitika, ang perception ay kasinghalaga ng katotohanan.

Sa social media, hindi na mabilang ang mga post na nagtatanong kung napako na naman ba sa pangako ang gobyerno. May ilan pang nagsasabing tila naging “media show” ang mga anunsyo—maganda sa headline, pero kulang sa follow-through. Ang masakit, ayon sa iba, ay hindi na sila nagugulat.

Sa kabilang banda, may mga naniniwala pa ring dapat bigyan ng pagkakataon ang mga institusyon. Na mas mabuti nang sigurado ang kaso kaysa sa madali ngunit babagsak sa korte. Na ang tunay na laban ay hindi sa press conference kundi sa ebidensya. Ngunit kahit ang mga naniniwalang ito ay umaamin: kailangang mas maging maingat sa pagbibitiw ng pangako.

Sa huli, ang isyu ay hindi lang kung may aarestuhin o wala sa isang takdang petsa. Ang mas mahalaga ay kung may malinaw bang direksyon ang kampanya laban sa korapsyon. Kung ang mga salita ba ng mga opisyal ay may kasunod na aksyon. At kung ang hustisya ba ay nararamdaman, hindi lang ipinapangako.

Habang papalapit ang bagong taon, dala ng mga Pilipino ang parehong tanong: may magbabago ba? O mauulit na naman ang kwento ng malalakas na pahayag, tahimik na pag-alis, at pag-asang muling isinasantabi? Ang sagot ay hindi lang hawak ng mga korte at ahensya, kundi ng tapang ng sistemang harapin ang mga pangalan—kahit gaano pa ito kalaki.