Sa gitna ng papalapit na Pasko, isang pangalan ang hindi maikakailang hinahanap-hanap ng publiko: si Senator Ronald “Bato” dela Rosa. Kung dati ay isa siya sa pinakamadaling makita sa media at isa sa pinakaaktibong mukha ng Senado, ngayon ay halos isang buwan na siyang hindi nagpapakita sa kanyang trabaho. Nagsimula ang lahat nang pumutok ang mga pahayag mula sa ilang opisyal—at lalo pang umigting nang maglabas si Atty. Harry Roque ng sunod-sunod na babala mula sa The Netherlands, kung saan naroon ang International Criminal Court (ICC).

Ayon kay Roque, may umiiral na umano’y arrest warrant para kay Bato — at hindi lang ito tsismis. Sa kanyang mga pahayag, sinabi niyang matagal nang may impormasyon ang ICC tungkol sa dating PNP chief, ngunit kamakailan lang daw opisyal na natanggap ng Department of Justice (DOJ) at Department of the Interior and Local Government (DILG) ang kopya. Hindi pa man ito kumpirmado ng mga kinauukulang ahensya, umingay agad ang usapin, lalo na dahil hindi na muling nasilayan si Bato sa Senado mula pa noong unang sesyon ng Nobyembre.

Ang unang nagpasiklab ng nerbiyos ay ang pahayag ni Ombudsman Boying Remulla noong Nobyembre na may impormasyon na siya tungkol sa umano’y ICC warrant. Pagkatapos noon, bigla na lamang naglaho si Bato mula sa mata ng publiko. Wala umanong tawag, wala ring komunikasyon sa Senado—hindi sa Senate President, hindi sa mga kapwa senador, at hindi rin sa staff na karaniwang nakakausap niya. Mula noon, lumalim ang espekulasyon: nagtatago ba talaga ang senador?

Sa iba’t ibang diskusyon sa social media at commentary videos, madalas lumalabas ang ideya na “kung may nagtatago, may dahilan.” Marami ang naniniwala na kung hindi totoong may panganib ng pag-aresto, bakit nga ba pipiliing mawala si Bato nang ganito katagal—lalo’t kilala siya sa imaheng matapang at diretso?

Kasabay ng pag-usbong ng usap-usapan tungkol kay Bato, unti-unting umangat din ang pangamba ng iba pang personalidad na umano’y kasama sa malawakang imbestigasyon ng ICC kaugnay ng drug war ng nakaraang administrasyon. Mula kay dating PNP chief Oscar Albayalde hanggang sa mga pangalang Karamat, Mata, at Leonardo, marami ang sinasabing posibleng sumunod sa listahan ng mga may kaso. May ilan pa ngang napaulat na umalis na ng bansa—isang hakbang na iba ang kahulugan mula sa pananaw ng publiko.

Ang pinakabago sa serye ng rebelasyon ay mula kay dating Senator Antonio Trillanes, na naglabas din ng lista ng umano’y mga personalidad na kasama sa imbestigasyon. Ayon sa kanya, kumpiyansa siya sa mga nagbibigay ng impormasyon, at hindi umano bago ang mga pangalang ito sa talaan ng ICC. Ngunit nagbibigay siya ng kakaibang punto: hindi raw ito para takutin ang mga nasa listahan, kundi para bigyan sila ng pagkakataong pumili. Maaari silang magtago—tulad ng ginagawa umano ni Bato—o maaari silang makipagtulungan, katulad ng ginawa ng ilan na ngayon ay tinatanggap bilang testigo.

Mahalaga raw ito para sa kanilang “road to redemption,” ayon kay Trillanes. Kung ang sinuman sa kanila ay nais makatakas sa posibilidad ng habambuhay na kaso, ang pagiging saksi o kooperasyon sa ICC ang isa sa iilang natitirang daan.

Sa kabila ng lahat ng ito, lumulutang ang mas malaking tanong: bakit hindi pa rin nagsasalita si Bato? Hindi ba’t mas magiging simple kung haharap siya sa publiko upang itanggi o linawin ang mga akusasyon? Sa halip, ang katahimikan ay nagiging gasolina ng mga espekulasyon. At habang lumilipas ang araw, lalong nagiging mabigat ang presyur para sa liderato ng Senado — dahil kung magpapatuloy ang pagliban ni Bato nang walang paliwanag, maaari itong magbukas ng diskusyon tungkol sa kanyang expulsion o pagtanggal sa posisyon.

Hindi ito simpleng usapin ng pagliban. Usapin ito ng pananagutan, tiwala, at integridad ng Senado bilang institusyon. Kung hahayaan ang isang senador na mawala nang halos isang buwan nang walang paliwanag, ano ang sinasabi nito tungkol sa kalagayan ng pamamahala?

Habang tumatagal, lumalala ang bigat ng sitwasyon. Hindi lang ito tungkol kay Bato, o sa mga pangalan pang binabanggit. Ito ay tungkol sa mas malawak na tanong na hindi pa nasasagot: Ano ang ginagawa ng mga institusyon ng bansa kapag ang mga nasa pinakamataas na puwesto ang may kinakaharap na malalaking kaso?

Sa ngayon, tanging isang bagay ang sigurado: ang katahimikan ni Bato ang nagpapalakas sa bulong-bulungan. At sa bawat araw na hindi siya nagpapakita, mas humihigpit ang pagkakakulong ng istoryang ito sa atensyon ng sambayanan.

Hanggang walang opisyal na pahayag mula sa gobyerno o mula sa mismong senador, ang usapin ay mananatiling nakabitin—kasama ang lahat ng tanong, alinlangan, at kaba na kasabay nitong dala.