Sa kasaysayan ng Pilipinas, ang pangalang Ferdinand at Imelda Marcos ay nakaukit na sa bato, kadalasang kakambal ng mga kwento tungkol sa walang kapantay na kapangyarihan, marangyang pamumuhay, at masalimuot na pulitika na humubog sa bansa sa loob ng mahigit dalawang dekada. Kilala sila sa kanilang “imeldific” na pamumuhay at ang imahe ng lakas na ipinakita nila sa buong mundo. Subalit, sa likod ng mga kurtina ng kapangyarihan at sa paglipas ng panahon, may isang aspeto ang kanilang buhay na madalas ay natatabunan ng mga isyung pambansa—ang kanilang kwento bilang mag-asawa sa mga huling yugto ng kanilang pagsasama. Isang bihirang video ang muling pumukaw sa atensyon ng publiko, isang footage na nagpapakita hindi ng isang makapangyarihang diktador, kundi ng isang nanghihinang asawa na naghahandog ng kanyang huling romantikong mensahe sa babaeng kanyang minahal hanggang sa dulo.

Ang nasabing video, na pinaniniwalaang kuha noong sila ay nasa exile na sa Hawaii noong dekada 80, ay nagbigay ng panibagong silip sa pribadong buhay ng pamilya Marcos matapos silang lisanin ang Malacañang. Malayo ito sa mga engrandeng talumpati sa telebisyon kung saan puno ng enerhiya at talino ang dating pangulo. Dito, makikita ang epekto ng karamdaman at katandaan sa kanyang pangangatawan. Ang dating matikas na tindig ay napalitan ng pagiging marupok, ngunit sa kabila ng pisikal na panghihina, ang kanyang isipan at puso ay nanatiling nakatuon sa iisang tao: si Imelda. Ito ay isang tagpo na nagpapaalala sa lahat na sa kabila ng kasaysayan at pulitika, sa huli, ang tao ay babalik sa kanyang pinakapayak na anyo—isang nilalang na naghahanap at nagbibigay ng pagmamahal.

Sa video, maririnig at makikita si Ferdinand Marcos na tila nagbibigay ng isang serenade o mensahe ng pagpapahalaga kay Imelda. Ang mga salitang binibitawan niya, bagama’t hindi na kasing lakas ng kanyang mga utos noon, ay puno ng bigat at senseridad. Sinasabing sa mga panahong ito, kung kailan wala na sa kanila ang trono at kapangyarihan, mas lalong tumibay ang kanilang samahan. Ipinapahiwatig ng kanyang mga kilos at salita na si Imelda ang naging sandigan niya sa mga panahong ang mundo ay tila tumalikod na sa kanila. Ang “The Last Romantic Speech” na ito ay hindi tungkol sa bayan o sa pulitika, kundi isang pasasalamat sa katapatan ng isang asawa na hindi bumitaw sa kabila ng unos na kanilang hinarap.

Napakahalagang intindihin ang konteksto ng video na ito. Nasa isang banyagang bansa sila, malayo sa lugar na kanilang pinamunuan ng mahabang panahon, at nahaharap sa iba’t ibang kaso at karamdaman. Sa ganitong sitwasyon, karaniwan nang sinusubok ang tibay ng anumang relasyon. Ngunit sa footage, makikita ang isang klase ng intimacy na nabuo sa loob ng maraming taon ng pagsasama—mula sa kanilang mabilis na 11-araw na ligawan hanggang sa rurok ng kanilang kapangyarihan, at ngayon, sa kanilang pagbagsak. Ang mensahe ni Marcos ay tila isang “huling habilin” ng pag-ibig, isang pag-amin na sa dinami-dami ng kanilang nakamit at nawala, si Imelda ang kanyang pinakamahalagang kayamanan.

Para sa mga nakapanood, hindi maiwasang makaramdam ng halo-halong emosyon. Para sa mga taga-suporta, ito ay patunay ng busilak na pagmamahalan ng mag-asawa na hindi kayang tibagin ng panahon. Para naman sa mga kritiko, ito ay nagpapakita ng “human side” ng isang pamilyang madalas ituring na kontrabida sa kasaysayan. Anuman ang pananaw, hindi maikakaila na ang video ay nagpapakita ng unibersal na katotohanan tungkol sa pagtanda at pagpanaw—na sa huling hininga, ang hinahanap ng tao ay ang kamay ng kanyang minamahal. Ang dating “strongman” ay naging isang simpleng lalaki na lamang na nagnanais na ipadama sa kanyang kabiyak ang kanyang nararamdaman bago mahuli ang lahat.

Ang reaksyon ni Imelda sa video ay isa ring mahalagang bahagi ng kwento. Kilala bilang “Iron Butterfly,” madalas siyang makitang matatag at laging maayos sa harap ng camera. Ngunit sa mga sandaling tulad nito, makikita ang kanyang pagiging asawa at tagapag-alaga. Ang kanyang mga mata na nakatingin sa kanyang asawa ay puno ng pag-aalala at pagmamahal. Ito ang bahagi ng kanilang buhay na hindi naabot ng mga lente ng media noong sila ay nasa kapangyarihan pa. Ipinapakita nito na sa likod ng mga alahas at terno, may isang babaeng nasasaktan din na makita ang paghina ng kanyang kabiyak. Ang dinamika ng kanilang relasyon ay nagbago mula sa pagiging magkatuwang sa pamumuno patungo sa pagiging magkaramay sa sakit at kalungkutan.

Ang mga ganitong uri ng footage ay nagsisilbing time capsule. Ipinapaalala nito sa atin na ang kasaysayan ay hindi lamang binubuo ng mga petsa, batas, at digmaan, kundi ng mga tao na may emosyon. Ang “romantic speech” ni Ferdinand Marcos ay nagbibigay ng ibang kulay sa kanyang pagkatao. Sa loob ng ilang minuto, nalimutan ang mga isyu ng Martial Law at naging sentro ang kwento ng isang lalaking nagpapaalam. Ito ay isang paalala na ang kapangyarihan ay lumilipas, ang yaman ay pwedeng mawala, ngunit ang koneksyon ng dalawang taong nagsumpaan sa hirap at ginhawa ay nananatili hanggang sa huling sandali ng buhay.

Maraming nagsasabi na ang pag-ibig nina Ferdinand at Imelda ay isa sa mga pinaka-kontrobersyal ngunit pinakamatibay sa kasaysayan ng pulitika sa Pilipinas. Ang video na ito ay tila nagsilbing epilogue sa kanilang kwento. Kung babalikan, nagsimula sila sa isang whirlwind romance na ikinagulat ng marami, at nagtapos sa isang tahimik na pamamaalam sa isang isla sa Pasipiko. Ang contrast o pagkakaiba ng kanilang simula at wakas ay nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa video. Mula sa ingay ng kampanya at palakpakan ng tao, nauwi ito sa isang pribadong sandali kung saan ang tanging audience ay sila na lamang dalawa.

Hindi maikakaila na ang video ay may hatid na kirot. Kirot para sa paglipas ng panahon, at kirot sa reyalidad na ang lahat ng tao, gaano man kataas ang narating, ay haharap sa takipsilim ng buhay. Ang awitin o mensaheng inalay ni Marcos ay hindi lamang para kay Imelda, kundi tila isang paraan din ng pag-aalo sa kanyang sarili—na sa kabila ng lahat ng nangyari, hindi siya nag-iisa. Ang presensya ni Imelda sa kanyang tabi ang naging pinakamalakas na gamot sa kanyang karamdaman at kalungkutan.

Sa pagtatapos, ang viral video na ito ay hindi lamang isang simpleng clip mula sa nakaraan. Ito ay isang bintana sa kaluluwa ng mga taong minsang humawak sa kapalaran ng Pilipinas. Ipinapakita nito na sa likod ng pulitika, may mga pusong tumitibok, nagmamahal, at nasasaktan. Ang huling romantikong mensahe ni Ferdinand Marcos kay Imelda ay mananatiling isang makapangyarihang imahe ng pag-ibig na nanatili hanggang sa huling sandali ng paghinga. Ito ay nag-iiwan ng katanungan sa mga manonood: Sa dulo ng lahat, ano ba talaga ang mahalaga? Ang sagot, base sa video, ay malinaw—ang pagmamahal ng taong hindi ka iniwan, mula sa tagumpay hanggang sa pagbagsak.