Nagulantang ang publiko nang mabulatlat ang serye ng pagbibitiw ng mga opisyal mula sa Independent Commission for Infrastructure o ICI—ang mismong ahensyang itinatag para imbestigahan ang malakihang anomalya sa flood control projects ng bansa. Ang linya ng mga nagre-resign ay tila walang katapusan: una si Baguio City Mayor Benjamin Magalong, at ngayo’y ang biglaan at kontrobersyal na pag-alis ng dating DPWH Secretary na si Rogelio “Babe” Singson.

Matagal nang pinagdududahan ng ilang sektor kung gaano talaga ka-independent ang ICI. Ngunit ngayong unti-unti nang lumalabas ang mga dahilan mula mismo sa mga bibig ng opisyal na nagbitiw, tila lumilinaw ang larawan—at mas nakakatindig-balahibo ito kaysa inaasahan ng marami.

Ayon kay Senior Deputy Minority Leader Rep. Edcel Lagman (dito kinakatawan sa transcript bilang Erice), mismong si Singson ang nagsabi sa kanya ng mabigat na tanong: “Why would I risk my life and my family just to solve Malacañang’s problem?”

Sa isang mensahe pa raw, sinabi ni Singson na ayaw niyang maging “washing machine” o “punching bag” ng Palasyo. Isang matinding pahayag mula sa isang respetadong dating gabinete, at isang malinaw na indikasyon ng antas ng presyur na tila nararamdaman ng mga taong piniling tumulong sa ICI.

Dito nagsimulang magtanong ang publiko: kung mismong mga taong nasa loob na ang nawawalan ng tiwala, paano pa ang mamamayang umaasa sa transparency?

Sa programang Story Tycoon ng One News, ibinahagi ni Erice na matagal nang frustrated si Singson. Hindi raw gumagalaw ang mga panukalang magbibigay ng sapat na kapangyarihan sa ICI—mga kapangyarihang mahalaga para maging tunay na independent at epektibo ang komisyon.

Kasama sa mga hinihinging kapangyarihan ang:
– contempt power para mapilit ang mga ayaw magsumite ng dokumento,
– immunity para sa mga opisyal at testigong posibleng sampahan ng kaso sa hinaharap,
– at sariling pool ng abogado, sa halip na umasa lamang sa DOJ.

Nabanggit din na hanggang ngayon, kulang pa rin sila sa fiscal autonomy—isang bagay na nagbubukas ng tanong kung gaano talaga sila kalaya sa impluwensya ng Palasyo.

Lumala pa ang sitwasyon nang ibunyag na as early as October, may opisyal nang gustong magbitiw—isang buwan lang matapos mabuo ang ICI. Ayon kay Erice, si Singson na raw iyon mula pa sa simula. Ibig sabihin, matagal nang kumukulo ang problema sa loob, at ngayon lang tuluyang sumabog.

May sarili namang bersyon ang ICI. Ayon kay spokesperson Atty. Brian Hosaka, walang “frustration” si Singson, kundi pagod lamang matapos ang matinding trabaho. Sinabi niyang nasa edad na si Singson at maaaring hindi na kayanin ang pressure. Para sa iba, plausible ito. Pero para sa marami, tila hindi ito sapat para ipaliwanag ang mabibigat na pahayag na lumabas mula mismo kay Singson.

Habang lumalalim ang usapin sa loob ng komisyon, patuloy naman ang ICI sa paglalantad ng mga pangalan ng mga mambabatas—kasalukuyan at dating senador—na umano’y nadadawit sa flood control scam. Kabilang dito sina Senator Chiz Escudero, Senator Mark Villar, Makati Mayor Nancy Binay, at maging si Senator Grace Poe.

Nag-sumite na ng mga ebidensya ang ICI sa Office of the Ombudsman para sa mas malalim na case build-up. Pero kasabay nito, humihingi sila ng tulong para sa mas maraming testigo mula sa iba’t ibang antas—driver, sekretarya, accountant—kahit sinong may maiaambag upang mabuo ang buong kwento.

Sa kabila ng mga pagdududa, naninindigan ang ICI na buo pa rin ang tiwala ng publiko sa kanila. Ayon sa kanila, sapat na raw patunay ang sunod-sunod nilang pagsasampa ng kaso laban sa “halos lahat”—isang indikasyon daw na hindi sila pumipili ng kakalabanin.

Ngunit sa kabilang banda, hindi napapawi ang pangamba ng bayan: paano magtitiwala kung sunod-sunod ang nagbitiw na top officials, parehong nagsasabing hindi sapat ang support system at tila kontrolado ang galaw ng komisyon? Hindi maiwasang isipin na may tinatakpan, may pinipigil, at may hindi pinapayagang gumalaw ng malaya.

Samantala, nabulabog ang publiko nang lumabas na handang imbestigahan ng ICI ang flood control projects sa Davao City, matapos ang hiling ni ACT Teachers Rep. Antonio Tinio. Agad namang naglabas ng pahayag si Davao City First District Rep. Paolo Duterte, sinasabing wala siyang itinatago kaya bukas siya sa anumang imbestigasyon. May 80 kontrata raw mula 2019–2022 na umaabot sa P4.4 billion ang posibleng may red flags.

Sa gitna ng mga kontrobersiya, muling tiniyak ng ICI na hindi maaapektuhan ang kanilang trabaho kahit sabay-sabay na nawawalan sila ng opisyal. Sabi ni retired Justice Rey, tuloy-tuloy pa rin umano ang kanilang operasyon at maaaring ma-extend pa ang panunungkulan ni Singson hanggang matapos ang taon.

Ngunit ang tanong: paano magiging epektibo ang isang komisyong halos walang opisyal, kulang sa kapangyarihan, at may tensyon sa pagitan ng kanilang misyon at ng Palasyo?

Sa huli, nasa sitwasyong hindi kaaya-aya ang ICI. Sa isang banda, sinusubukan nitong patunayan ang sarili sa mga kaso at ebidensyang kanilang inihahain. Sa kabilang banda, umuugong ang mga isyung may kontrol, may presyur, at may hadlang sa kanilang pagiging tunay na independent. At habang lumalabas ang mabibigat na salita mula kay Singson tungkol sa “risking his life” at pagiging “washing machine of Malacañang,” mas lalong nag-aalab ang takot, galit, at pagdududa ng publiko.

Habang patuloy ang imbestigasyon sa flood control project scandal, isa lang ang malinaw: hindi pa tapos ang drama sa loob ng ICI. At kung hindi maaayos ang pundasyon nito, baka ito mismo ang maging pinakamalaking simbolo ng problema sa ating sistema—isang komisyong dapat maglinis, pero ngayo’y nababalot sa sariling kalituhan at kontrobersiya.