Sa gitna ng sunod-sunod na pag-ulan ng kontrobersya sa paglalaan at paggamit ng pondo ng pamahalaan, isang maiinit na paratang ang kumalat online: umano’y inaresto raw si Pangulong Bongbong Marcos matapos umanong mabuking ang pagkakasangkot niya sa katiwaliang inuungkat ngayon ng Senado. Ngunit hanggang ngayon, wala pang anumang opisyal na kumpirmasyon mula sa otoridad tungkol sa naturang alegasyon—isang paalala na sa gitna ng pagkalat ng iba’t ibang impormasyon, mahalagang suriin ang pinagmumulan bago maniwala.

Habang nagpapatuloy ang ingay online, ramdam din ang bigat ng usapin sa loob mismo ng Senado. Sa mga nagdaang pagdinig, sunod-sunod ang pagsabog ng mga testimonya at pahayag mula sa mga dating opisyal ng DPWH, mga contractor, at mga kinatawan ng Department of Justice. Lantaran nilang inilatag ang umano’y komplikadong mekanismo kung paano pinagpapasahan at pinagkakakitaan ang bawat proyektong dapat sana ay nagsisilbi sa taumbayan.

Sa pagharap ng ilang dating opisyal, iginiit nilang lumalala ang sistema ng “SOP” o komisyon na hinihingi umano sa bawat ilalabas na proyekto. Sa testimonya ni dating Usec. Bernardo, direkta niyang sinabi na ang mga proyekto ay nagkakaroon umano ng “commitment fee” na umaabot mula 10% hanggang 20%—at minsan pa raw ay mas mataas depende sa taong namamagitan o nag-aasikaso. Ayon sa kanya, bago pa man maisama sa NEP (National Expenditure Program) ang ilang proyekto, may mga contractor na raw agad nag-a-advance ng pera kapalit ng katiyakan na sila ang mananalo sa bidding.

Isang pangalan ang paulit-ulit na binanggit: ang dating DPWH Secretary na sinasabing tumanggap umano ng mga porsyento mula sa malalaking proyekto tulad ng flood control, roads, at iba pang infrastructure packages. Maging ang mismong nagdadala ng pera—si Engineer Alcantara—ay kinilatis ng mga senador kung paano at bakit nangyayari ang ganitong transaksyon. Consistent ang punto ng dalawang testigo: may kinausap na “coordinator” mula sa panig ng contractor na siyang naghahanda, nag-aayos, at nagtitiyak ng resulta ng bidding upang mapanalunan nila ang milyong pisong proyekto.

Ang nakababahala pa rito, ayon sa ilang senador, ay hindi lang umano ito ordinaryong anomalya. Mula 2023 hanggang 2025, bigla umanong dumami ang mga proyektong hindi dumaan sa Regional Development Council—ang normal na proseso para matiyak na ang proyekto ay talagang kailangan sa isang lugar. Sa halip, maraming proyekto ang bigla na lamang umuusbong na parang kabute, hindi alam ng LGU, hindi kasama sa master plan, pero multi-milyon o multi-bilyon ang halaga. Pinakamadalas daw lumitaw? Mga flood control project.

Sa gitna ng lahat ng ito, pinupukpok ng Senado ang DPWH kung bakit nagiging mabilis ang pag-apruba ng ilang proyekto pero mabagal ang paggawa ng mga bagay na mas kailangan—tulad ng classrooms. Ipinunto nila na sa pagdinig, mismong DPWH ang umaming 22 classrooms lamang ang natapos sa isang taon, mula sa higit 1,700 na target. Samantalang ang ilang flood control projects—na mas malaki ang porsyentong maaaring “kitain”—ay tila mas nabibigyan ng prayoridad.

Habang palalim nang palalim ang usapin, mga tanong na hindi kayang balewalain ang lumutang: Kung totoo ang binabanggit ng mga testigo, sino ang nagbigay ng permiso para mangyari ito? Sinong nakinabang? At hanggang saan ang lihim na ugat nito?

Sa harap ng galit ng taumbayan, humarap ang DOJ at sinabing may limang kaso nang nasa preliminary investigation, habang may iba pang kasong sinusuri. Ayon sa kanila, hindi sila maglalabas ng kulang o padalus-dalos na kaso dahil kailangang maging matibay ang ebidensyang ihaharap. Kung walang corroborating evidence, hindi raw tatayo sa korte ang kaso. Pangako ng DOJ: bago matapos ang taon, inaasahang may unang bugso ng mga pagsasampa ng kaso.

Sa gitna ng mabigat na balita—mga bagyo, sakuna, at lumalalang presyo ng bilihin—ramdam ang pagod at kalungkutan ng maraming Pilipino. Ngunit may isa pang emosyon ang nangingibabaw: paghahanap ng hustisya. At habang mas lumalalim ang mga pagsisiwalat, mas tumitindi ang panawagan na panagutin ang sinumang nasa likod ng sistemang nagpapahirap sa bansa.

Gayunpaman, patuloy na iginigiit ng ilang senador na dapat maging maingat sa pagyakap sa anumang kumakalat na impormasyon, lalo na’t may mga alegasyong lumalabas online na hindi pa kinukumpirma ng alinmang opisyal na ahensya. Ang mga paratang tulad ng diumano’y pag-aresto kay Pangulong Marcos, halimbawa, ay patuloy na pinaghihinalaan ng publiko ngunit nananatiling walang solidong batayan sa ngayon.

Habang naghihintay ang publiko ng mga konkretong hakbang, malinaw ang isang bagay: sa dami ng rebelasyon sa mga pagdinig, hindi na maikakaila na may malalim at matagal nang nabubulok na sistema sa ilang bahagi ng burukrasya. Ang susunod na hakbang ng DOJ, Senado, at mismong administrasyon ang magdidikta kung ito ba ay tunay na paglilinis—o isa na namang imbestigasyong mauuwi sa wala.

Sa darating na mga linggo, aasahan ng publiko ang resulta ng mga imbestigasyon, ang paglabas ng listahan ng mga contractor na posibleng i-blacklist, at ang paglalantad ng mga pangalan sa likod ng sistemang pumapatay sa tiwala ng taumbayan. Hindi man tiyak kung saan tutungo ang lahat ng ito, malinaw na hindi titigil ang paghahanap ng sagot. At higit sa lahat—hindi titigil ang demand para sa pananagutan.