Ang Dobleng Nakaw, Dayuhang Kapangyarihan, at ang Baluktot na Hustisya: Bakit Nagkakagulo ang Pilipinas sa Pondo at Pananagutan

Ang pulitika sa Pilipinas ay muling nagngangalit sa magkakaugnay na isyu ng korupsyon, pananagutan, at soberanya. Sa isang banda, ang usapin ng P60 bilyong pondo ng PhilHealth ay nagbunsod ng mainit na diskusyon tungkol sa ‘dobleng nakaw’ sa kaban ng bayan. Sa kabilang banda, ang International Criminal Court (ICC) arrest warrant laban kay Senador Bato Dela Rosa ay nagdulot ng alitan sa pagitan ng Palasyo at ng Senado tungkol sa pagsunod sa batas. Ang mga kaganapang ito ay nagpapakita ng isang sistemang hustisya na tila natatakot na harapin ang mga makapangyarihan at mas pinipiling gamitin ang mga batas at pondo sa political maneuver.

P60 Bilyong Dilemma: Double Nakaw at Walang Awa
Matapos ang unanimous decision ng Korte Suprema na ibalik ang P60 bilyong pondo ng PhilHealth, na nagmula umano sa pribadong kontribusyon ng mga miyembro, naging sentro ng kontrobersiya ang paraan ng pagbabalik ng pondo.

Mariing kinondena ni dating Executive Secretary Atty. Vic Rodriguez ang planong gamitin ang taxpayer’s money mula sa 2026 National Budget upang bayaran ang nasabing halaga. Ayon kay Rodriguez, ang ganitong uri ng restitution ay magiging “dobleng nakaw laban sa mamamayan.”

“Kung ang ipanunumbalik sa Philhealth ay kukunin din mula sa kaban ng bayan, ito ay magiging isang dobleng nakaw laban sa mamamayan… Doble nakaw ang paggisa sa ating sariling mga mantika ang magaganap kung mula sa available funds ng 2026 National Budget kukunin ang 60 bilyong ninakaw.”

Binigyang-diin pa niya na manipis na ang 2026 National Budget, at ang pagkuha ng pondo dito ay lalo lamang magdidiin sa kahirapan sa mga sektor na umaasa sa serbisyong pangkalusugan, social services, edukasyon, at nutrisyon. Nag-iwan si Rodriguez ng hamong tanong sa publiko: “Pwede palang magnakaw mula sa kaban ng bayan at pag nahuli, magsasauli ang mga nagnakaw gamit ang pera mula pa rin sa kaban ng bayan?”

Hindi rin nagpatalo si dating COA at Comelec Commissioner Atty. Rowena Guanzon, na matapang na naglabas ng kanyang reaksyon laban sa administrasyong Marcos:

“BBM magnanakaw! Isoli mo ang 89.8 bilyon namin sa PhilHealth! Wala kang awa pati sa PhilHealth na inaasahan ng mga mahihirap, ninakaw mo pa! Malversation ‘yan!”

Ang ruling ng Korte Suprema ay nagpapakita na ang paglilipat ng pondo ay may grave abuse of discretion at ang 60 billion ay kailangang ibalik, habang permanently ring ipinagbabawal ang paglilipat ng natitirang P29.9 bilyon. Para kay Guanzon, ang isyu ay hindi lamang usaping legal, kundi usapin ng “awat, pananagutan, at katarungang panlipunan” para sa mga mahihirap na umaasa sa medical assistance ng PhilHealth.

Ang Alitan sa ICC Warrant: Law vs. Loyalty
Ang balita tungkol sa posibleng pag-aresto kay Senador Ronald “Bato” Dela Rosa dahil sa di-umano’y warrant of arrest ng ICC kaugnay ng anti-drug war ay nagdulot ng clash sa pagitan ng mga opisyal ng gobyerno.

Nagbigay ng payo si Senador Robin Padilla kay Bato na “huwag sumuko sa dayuhang kapangyarihan.” Ang pahayag na ito ay mariing kinontra ni Palace Officer Undersecretary Claire Castro:

“Nagpapakita lang [ito] ng hindi pagsunod sa batas. Kapagka po naman may valid warrant of arrest, alam naman natin kung anong dapat gawin. Hindi po dapat isina-ina-advice na magtago at hayaang pulis na lamang ang humanap sa kanila dahil trabaho nila ‘to. Mas magandang ibigay rin natin na advice ay sumunod sa batas.”

Gayunpaman, nagbigay ng legal perspective ang mga legal expert na sumasalungat sa posisyon ng Palasyo, na nagbibigay ng legal comfort kay Bato.

“Unang una, yung warrant of arrest that is coming from the ICC can never be valided unless it is validated by our local courts. So iyung payo ni Senador Robin Padilla, tama iyun. ‘You cannot be surrendering yourself to an invalid warrant of arrest. You cannot surrender yourself to a jurisdiction that is foreign to this country. You can only surrender yourself to warrants issued by a local court.’”

Ipinunto na ang Rome Statute at ang batas ng Pilipinas ay nangangailangan na ang warrant of arrest ay dumaan sa lokal na hukuman upang maging balido. Ang pag-aresto kay dating Pangulong Duterte sa ICC, na hindi raw dumaan sa tamang proseso, ay ginagamit na precedent ng mga kritiko na binalaan ang administrasyon na huwag gawing muli ang paglabag sa batas. Naninindigan pa rin si Ombudsman Boying Remulla na “may warrant of arrest umano ang ICC laban sa senador,” ngunit nananatiling tikom ang DOJ na wala pa silang natatanggap na opisyal na kopya.

Kanselasyon ng Pasaporte ni Saldico at Ang Paghahanap sa Big Fish
Sa hiwalay na isyu, inihayag ni Pangulong Marcos Jr. ang kanselasyon ng pasaporte ni dating ACO Bicol Representative Saldico, na sinampahan ng kaso kaugnay ng flood control scam.

“Maabalita ko po sa inyo na ang passport po ni Saldico ay kancelado na. Kaya’t ininstructionan ko na ang Department of Foreign Affairs pati ang PNP na makipag-ugnayan sa ating mga embassy sa iba’t ibang bansa para tiyakin na hindi maaaring magtago itong ating hinahabol na magtago doon sa kanilang bansa at kung sakali man ay siya’y pupunta roon ay ire-report sa atin para naman ay maibalik natin siya dito sa Pilipinas.”

Ang anunsyo ay ginawa raw upang matiyak na hindi makatakas si Co (Saldico). Ngunit ang legal counsel ni Saldico, Atty. Ruy Rondain, ay kinuwestiyon ang pagmamadali ng Palasyo:

“I seriously doubt that the fifth has canceled while I still have time to oppose. There are two other divisions who representative Co has been accused but I haven’t seen a similar motion. So I doubt if they have canceled either.”

Ang pahayag na ito ay nagpapahiwatig na ang anunsiyo ng pangulo ay tila premature at posibleng polemics lamang. Marami ang naniniwala na ang pag-aresto kay Saldico at ang pag-freeze ng mga account ng low-lying fruit ay isang PR stint lamang upang makita na ang gobyerno ay gumagawa ng aksyon laban sa korupsyon, habang ang mga “big fish” o “mastermind”—tulad nina House Speaker Martin Romualdez, na nabanggit sa konteksto—ay nananatiling malaya dahil sa lack of evidence o political protection.

“Ang tanong is parang ang ano, I’m sure ang sinisigaw ng taong bayan ‘yung mga nakatakas like Saldico, pero ang mga kinakasuhan ‘yung mga fin-freeze na account ‘yung mga term ni ano eh ni ombudsman Remulla mga low-lying fruit… Nasa likod attorney ‘yung mga big fish ‘yung mga mastermind ng ah pagnanakaw na ito kasi itong mga lowly lying fruits na ‘to, hindi naman ‘to makaka-move at all kung walang go signal ng mga mas nakatataas sa kanila.”

Ang President’s Podcast: AI, Cyberbullying, at ang ‘Geek’ na Pangulo
Sa gitna ng mga isyu ng korupsyon at legal battle, nagbigay ng light moment si Pangulong Marcos Jr. sa BBM Podcast, kung saan nakipag-usap siya sa kabataan tungkol sa Artificial Intelligence (AI) at cyberbullying.

Inihayag niya na mas gusto niyang makipag-usap sa kabataan dahil sila raw ang may pinakamabilis na pag-unawa sa mga bagong uso at teknolohiya. Sa pabirong tanong kung paano niya nakikita ang sarili kung naging bahagi siya ng Gen Z, sumagot ang Pangulo: “I was already a geek before the word geek was invented. Uh my I was one of those people who just uh I don’t know just pick up pick up all this information pick up all of I would be so happy because the the level of information that’s available to everyone now.”

Kinilala ng pangulo ang mga pangamba ng kabataan hinggil sa seguridad ng trabaho at ethical na paggamit ng AI. Aminado siya na ang pagbuo ng regulasyon ay hindi madali: “May kasabihan ‘yan eh, Legislation is always years behind technology and the reason is generally legislators do not immediately understand technology. So what will you legislate? What’s the best way for the Philippines to take full advantage to maximize the use of AI?”

Tinalakay din ang cyberbullying at cancel culture, kung saan ipinaliwanag ng mga estudyante na mas mabigat ang epekto ng online bullying dahil permanente ang mga bakas nito sa internet. Nagbahagi pa si Marcos ng personal na karanasan: “Maybe it’s just my own experience but some of the people that bullied me in school became some of my best friends. They really did.”

Gayunpaman, ang podcast ay tinitingnan ng mga kritiko bilang isang PR stint upang mapabuti ang imahe ng Pangulo, na tila umiiwas sa matatalim na tanong ng mga reporter at mas pinipiling “bolahin” ang kabataan. Ang kritisismo ay nananatili: ang PR ay walang kabuluhan kung ang katiwalian ay patuloy na nangyayari at ang mga pangunahing akusado ay hindi nahaharap sa hustisya.

Konklusyon: Ang Hamon ng Pananagutan
Ang mga kaganapang ito ay nagpapakita ng isang malaking hamon sa integridad ng gobyerno. Mula sa debate tungkol sa “dobleng nakaw” ng pondo ng PhilHealth, na nagtatanong kung sino ang tunay na nagbabayad, hanggang sa legal battle sa ICC warrant na nagtatanong kung aling batas ang dapat sundin, at ang selective na anti-corruption drive na tila pumupuntirya lamang sa low-lying fruit. Ang pagtatalaga kay Rolando Toledo bilang acting secretary ng DBM, kapalit ni Amina Pangandaman, ay hindi rin nakaligtas sa kritisismo, dahil ang appointment ay pinaniniwalaang kasing-epektibo lamang ng agenda ng nag-appoint sa gitna ng talamak na korupsyon. Ang pananagutan sa Pilipinas ay tila nananatiling isang elastic na konsepto, na umaabot lamang sa mga nais harapin ng mga makapangyarihan.