Ang init ng araw ay tila latigo na humahampas sa sementadong kalsada ng Maynila. Maingay. Magulo. Walang pakiramdam.

Sa tapat ng nagtataasang pader ng St. Jude’s Hospital, isang matandang babae ang bumagsak. Ang kanyang manipis na katawan ay humampas sa semento na parang isang basahan na itinapon ng tadhana. Gusgusin ang damit. Puno ng putik ang paa. Ang kanyang mga mata, nakatitig sa kawalan, habang ang mga labi ay bumubulong ng mga salitang walang nakakaintindi.

“Baliw ‘yan, huwag niyong pansinin,” sabi ng isang ale na dumaan, tinatakpan ang ilong gamit ang mamahaling panyo.

“Baka modus lang ‘yan para makahingi ng pera,” dagdag ng isang security guard, hindi man lang lumalapit.

Nakatayo lang sila. Nakatingin. Nanghuhusga.

Ngunit para kay Miguel, isang delivery rider na pagod at gutom na rin sa maghapong kayod, ang eksena ay hindi isang palabas. Ito ay isang tawag. Ihininto niya ang kanyang lumang motorsiklo. Hindi niya ininda ang busina ng mga naiinis na sasakyan.

Tumakbo siya palapit. Lumuhod.

“Nay? Nay, ayos lang po ba kayo?” tanong niya, ang boses ay puno ng pag-aalala.

Amoy araw ang matanda. Amoy luma. Pero nang imulat nito ang mga mata, hindi kabaliwan ang nakita ni Miguel. Nakita niya ang isang malalim na balon ng lungkot. Isang sakit na walang salita ang makakapaglarawan.

Hinawakan ng matanda ang kamay ni Miguel nang mahigpit. Sobrang higpit. Ang kanyang mga kuko ay bumaon sa balat ng binata.

“Patawad… Patawad, Maria…” garalgal na bulong nito. “Hindi ko sinasadya…”

Isang pangalan. Isang pagsisisi. Iyon ang simula ng isang bagyong yayanig sa buhay ng pinakamakapangyarihang pamilya sa bansa.

Sa maliit at mainit na kwarto ni Miguel sa Tondo, dinala niya ang matanda. Aling Rosa ang tawag dito, base sa nakitang lumang ID sa punit nitong bulsa.

Sa loob ng isang linggo, naging routine na ni Miguel ang magtrabaho sa umaga at mag-alaga sa gabi. Pinapakain niya ito ng lugaw. Pinupunasan ang mukha. Minsan, nakikita niyang umiiyak si Aling Rosa habang yakap-yakap ang isang lumang bag na tela.

“Baliw daw siya,” bulong ni Miguel sa sarili habang pinagmamasdan ang matanda na natutulog. “Pero ang mga mata niya… parang may hinahanap na nawala.”

Isang gabi, habang mahimbing ang tulog ni Aling Rosa, nahulog ang bag nito. Lumabas ang laman—isang lumang kwaderno. Ang mga pahina ay naninilaw na, malutong sa kalumaan.

Dala ng kuryosidad, pinulot ito ni Miguel. Binuksan.

Ang bawat pahina ay puno ng sulat-kamay na nanginginig. Ito ay hindi lamang isang diary. Ito ay isang kumpisal.

Oktubre 12, 1995. Gabi. Madilim. Umiiyak ang sanggol. Pinalitan ko sila. Patawarin ako ng Diyos. Napilitan ako. Hawak ni Veronica ang buhay ng pamilya ko.

Nanlamig si Miguel. Binasa niya pa ang ibang pahina.

Ang batang si Maria… ang tunay na anak ni Donya Elena… nasa akin siya. Pero kinuha ni Veronica. At ang anak ni Veronica… siya ang pinalaki bilang Maria Santos.

Napabitaw si Miguel sa kwaderno. Maria Santos? Ang CEO ng Santos Holdings? Ang “Ice Queen” ng business world na laging nasa balita?

Dali-dali niyang binuksan ang maliit niyang TV. Sakto, nasa balita si Maria Santos. Maganda. Matapang. Walang emosyon habang nagsasalita tungkol sa bagong merger ng kumpanya.

Tumingin si Miguel kay Aling Rosa na humihilik sa papag. Ang “baliw” na ito… siya ang tunay na ina ng bilyonaryong nasa TV? At ang babaeng kinikilalang ina ni Maria—si Veronica Cruz—ay ang salarin?

Kinuha ulit ni Miguel ang kwaderno. Sa likod ng pabalat, may nakapa siyang matigas. Hiniwa niya ito ng blade.

Isang susi. At isang address ng simbahan sa Laguna.

“Kailangan malaman ito ni Maria,” desidido niyang sabi.

Ngunit ang katotohanan ay may presyo.

Kinabukasan, pagpasok ni Miguel sa trabaho, sinalubong siya ng kanyang supervisor.

“Tanggapin mo na ‘to, Miguel. Last day mo na,” sabi nito sabay abot ng kapirasong papel.

“Po? Sir, bakit? Wala naman akong violation—”

“May tumawag. Isang VIP. Nagreklamo sa delivery mo kahapon. Miguel, makapangyarihan ang kalaban. Wala tayong laban.”

Natulala si Miguel. Wala siyang delivery sa VIP kahapon. Maliban na lang kung… alam nila. Alam na nila na nasa kanya si Aling Rosa.

Pag-uwi niya, naabutan niyang nasa labas na ng pinto ang mga gamit nila ni Aling Rosa. Pinaalis sila ng may-ari ng bahay.

“Pasensya na, Miguel,” sabi ng landlady, hindi makatingin sa kanya. “May nagbayad ng triple para paalisin kayo ngayon din. Natatakot ako para sa pamilya ko.”

Umuulan ng gabing iyon. Sakay ng kanyang motor, kasama si Aling Rosa na nakakapit sa kanyang likuran, tinahak ni Miguel ang madilim na kalsada. Wala silang matutuluyan.

Sa side mirror, napansin niya ang isang itim na SUV. Walang plaka. Kanina pa nakasunod.

“Kumapit kayo, Nay!” sigaw ni Miguel.

Pinaharurot niya ang motor. Bumilis din ang SUV. Masikip ang kalsada. Madulas.

Sa isang kurbada, binangga ng SUV ang likuran ng motor.

Isang malakas na kalabog. Ang tunog ng bakal na sumasayad sa aspalto. Ang tili ni Aling Rosa. At pagkatapos… kadiliman.

Nagising si Miguel sa amoy ng gamot. Ospital.

“Gising ka na,” sabi ng isang nurse. “Himala na buhay kayo. Yung matanda, minor injuries lang. Nasa kabilang kama.”

Pinilit ni Miguel bumangon kahit masakit ang buong katawan. Nakita niya si Aling Rosa, tulog pero ligtas. Ang kwaderno… nasaan ang kwaderno?

“Ito ba ang hinahanap mo?” Inabot ng nurse ang isang plastic bag na may lamang duguang gamit. Nandoon ang kwaderno. At ang susi.

Hindi sila pwedeng manatili dito. Alam niyang babalikan sila.

Sa kabila ng sakit, itinakas ni Miguel si Aling Rosa ng gabing iyon. Lumuwas sila pa-Laguna, gamit ang huling pera ni Miguel.

Sa lumang simbahan sa Laguna, sinalubong sila ng isang paring uugod-ugod na.

“Father, para po kay Maria,” bungad ni Miguel sabay pakita ng susi.

Nanlaki ang mata ng pari nang makita si Aling Rosa. “Rosa? Diyos ko… buhay ka pa.”

Dinala sila ng pari sa altar. Mula sa isang tagong compartment, inilabas ang isang baol. Binuksan ito gamit ang susi ni Miguel.

Laman nito ay mga damit ng sanggol, isang litrato, at isang cassette tape.

Ipinasok ni Miguel ang tape sa isang lumang player.

Static… tapos boses.

“Ako si Veronica Cruz. Oktubre 12, 1995. Pinalitan ko ang anak ni Donya Elena. Ang anak ko ang magiging tagapagmana. Walang makakaalam. Papatayin ko sinumang humadlang.”

Malinaw. Nakakapanindig-balahibo. Ito ang ebidensya.

Bumalik sila sa Maynila. Tinawagan ni Miguel ang isang kaibigang reporter, si Ben, na kilala sa pagiging matapang.

Pero mabilis ang kalaban. Habang nasa safehouse, dinukot ng mga tauhan ni Veronica si Aling Rosa.

Isang text ang natanggap ni Miguel: Dalhin mo ang tape sa abandonadong St. Jude’s Hospital kung gusto mo siyang mabuhay.

Walang takot na pumunta si Miguel. Alam niyang ito na ang huling laban.

Sa lobby ng abandonadong ospital, naroon si Veronica Cruz. Elegante, pero ang mukha ay puno ng demonyong ngiti. Nakatali si Aling Rosa sa isang silya, pasa-pasa ang mukha.

“Ang tapang mo para sa isang delivery boy,” asar ni Veronica. “Nasaan ang tape?”

“Pakawalan mo muna siya,” sagot ni Miguel, hawak ang tape nang mahigpit.

“Patayin ang matanda pagkaabot ng tape,” utos ni Veronica sa mga goons niya.

“TIGIL!”

Isang boses ang umalingawngaw. Mula sa dilim, lumabas si Maria Santos. Kasama niya ang mga pulis at si Ben na naka-livestream ang lahat.

“Maria?” Namutla si Veronica. “Anak… huwag kang maniwala sa kanila! Pineperahan lang tayo ng mga ‘yan!”

“Pineperahan?” Malamig na tanong ni Maria. Lumapit siya. Ang kanyang mga mata ay nakatuon kay Veronica, puno ng galit at sakit. “Narinig ko ang lahat, Veronica. Narinig ko ang tape na ipinadala sa akin ni Miguel kanina.”

“Hindi… peke ‘yon!”

Pinindot ni Miguel ang play sa hawak niyang malakas na speaker. Rinig sa buong building ang boses ni Veronica, inaamin ang krimen 28 taon na ang nakakaraan.

Wala nang takas.

Sa isang iglap, sinugod ng mga pulis si Veronica. Sigaw siya ng sigaw, nagpupumiglas, minumura ang lahat. Pero wala na siyang kapangyarihan. Tapos na ang kanyang paghahari.

Nang matapos ang gulo, naiwan si Maria, Miguel, at si Aling Rosa.

Dahan-dahang lumapit si Maria sa matandang nakatali. Kalag ito ni Miguel.

Tinitigan ni Maria ang mukha ni Aling Rosa. Ang mukhang puno ng peklat ng kahirapan. Ang mga kamay na magaspang. Pero sa mga mata nito, nakita niya ang sarili.

“Nay…” bulong ni Aling Rosa, inaabot ang mukha ni Maria. “Anak ko…”

Bumigay ang pader na yelo sa puso ni Maria. Lumuhod siya sa maruming sahig at niyakap ang kanyang tunay na ina. Ang CEO at ang ‘baliw’ sa kalsada, magkayakap sa gitna ng guhong ospital. Umiyak si Maria—isang iyak na 28 taong kinimkim.

Makalipas ang isang buwan.

Bumalik si Miguel sa kanyang simpleng buhay. May bago na siyang motor, bigay ng kumpanya ni Maria, pero patuloy pa rin siya sa pagde-deliver.

Isang araw, huminto ang isang mamahaling kotse sa tapat ng inuupahan niya. Bumaba si Maria Santos, simple lang ang suot, at kasama si Aling Rosa na ngayon ay maaliwalas na ang mukha, nakasuot ng disente at mukhang reyna.

“Miguel,” bati ni Maria. Nakangiti. Tunay na ngiti.

“Ma’am Maria. Nay Rosa,” gulat na bati ni Miguel.

“Heto,” inabot ni Maria ang isang cheke. “Maliit na bagay lang ito kumpara sa ibinigay mo sa akin. Binigyan mo ako ng pamilya. Ng katotohanan.”

Tiningnan ni Miguel ang cheke. Sapat na ito para hindi na siya magtrabaho habang buhay. Pero binalik niya ito.

“Ma’am, okay na po ako,” sagot ni Miguel. “Nakikita ko lang na masaya si Nanay Rosa… bayad na ako.”

Nagkatinginan si Maria at Rosa. Lumapit si Rosa at niyakap si Miguel nang mahigpit.

“Ikaw ang anghel ko, anak,” bulong ng matanda.

Sumakay na sila pabalik sa kotse. Habang pinapanood ni Miguel na lumayo ang sasakyan, naramdaman niya ang hangin na humahampas sa kanyang mukha. Wala siyang milyon. Wala siyang palasyo.

Pero sa puso niya, sa gabing iyon, siya ang pinakamayamang tao sa mundo.

Pinaandar niya ang motor. May delivery pa siya. At sa bawat pag-ikot ng gulong, alam niyang may pag-asa pa rin sa mundo, basta’t may mga taong handang tumigil at tumulong sa mga tinatawag na “baliw” sa bangketa.