“May mga gabing ang pag-ibig ang ilaw… ngunit siya ring pinakamadilim na anino na handang lumamon sa’yo.”

Mahal kong mambabasa… handa ka na ba? Dahil ngayong isinasalaysay ko ito, ramdam ko pa rin ang pag-igting ng aking dibdib—parang naririnig ko pa ang tibok ng puso kong muntik nang tumigil sa gitna ng kadiliman ng ilog Lagim. Ito ang kwento ko… ang kwento ng isang babaeng minahal, pinagtaksilan, at muling ipinanganak sa isang lugar na hindi ko kilala—habang pilit kong hinahanap ang katotohanang halos pumatay sa akin.

Ngunit bago ang lahat… balikan natin ang sandaling muntik nang tuluyang mawala ang aking hininga.

Ang gabi ay perpekto noon. O iyon ang akala ko. Nakayakap ako sa taong buong pagkatao kong inakala kong kakampi ko sa lahat—si Raja, ang asawa kong minahal ko nang higit pa sa buhay ko. Sa deck ng aming yate, tila kami naglalakad sa ibabaw ng buwanang pilak na nakalatag sa tubig. Limang taon kong inalay ang buhay ko para itayo ang Sinagtala Corporation, at ngayong pinakamalaking korporasyon na ito sa buong bansa… ang gabi ay dapat naging selebrasyon.

Pero may isang bagay sa yakap ni Raja ang hindi ko maintindihan. Parang may lamig na gumagapang sa ilalim ng kanyang balat.

“Your dream, mahal,” bulong niya. “Sinamahan lang kita.”

Ngumiti ako—ngunit naputol ang sandali nang dumating ang kapatid kong si Solina. Maganda, marangya, perpekto sa paningin ng maraming tao… ngunit may tinatagong lamig sa likod ng mga mata. Hindi ko alam kung bakit, pero bawat tingin niya ay parang may hinuhukay sa dibdib ko.

Nagtagay kami. Ang kupita ko’y malamig, matamis, ngunit ang sulyapan nilang dalawa ay mas mapait pa sa lason.

At nang maalala ko ang gabing iyon ngayon… doon pala nagsimula ang lahat.

Pagkatapos ng ilang saglit, lumayo si Solina. Tumalikod din si Raja, ngunit hindi ko napansing ang gabi ay unti-unting lumalamig, at ang musika ay nagiging panaghoy ng isang bagay na hindi ko pa alam na mawawala sa akin.

“Mahal na mahal kita, Raja,” bulong ko sa kanya.

Sa halip na init, ang sumalubong sa akin ay isang halik na unti-unting nanlamig. At bago ko pa maproseso, lumipat ang halik sa isang bulong na umuga sa buong pagkatao ko.

“Patawad, mahal ko.”

At sa isang iglap… nagtulak siya.

Ramdam ko pa ang bigat ng aking katawan habang lumulubog ako. Ang sakit ng malamig na tubig na parang libo-libong karayom na sabay-sabay tumutusok sa balat ko. Ang unti-unting pag-iwan ng lakas. At ang pinakamasakit—ang makita silang dalawa, si Raja at Solina, nakatayo sa deck, magkatabi, walang emosyon. Parang matagal na nilang inaantay ang sandaling iyon.

Sobrang sakit isipin… na ang kamay na hinawakan ko para huminga ay siyang nagtulak sa akin sa kamatayan.

At ang mundo ay nagdilim.

Hindi ko alam kung ilang oras akong lulubog-lilitaw sa pagitan ng kamatayan at buhay. Pero ang muling nagbigay ng liwanag sa akin… ay ang amoy ng dagat at ang tinig ng isang batang humuhuni ng kundiman.

Nang ako’y idinilat, ang nakitang ko’y kisame na gawa sa nipa, dingding na sawali, at dalawang malikhaing mukha na puno ng pag-aalala: si Aling Payapa at ang kanyang anak na si Himig. Hindi ko alam kung anong araw na. Hindi ko kilala ang lugar. At higit sa lahat… hindi ko kilala ang sarili ko.

“Sino ako…?” tanong ko, halos hindi lumalabas ang boses ko.

Isang tanong na mas mabigat pa sa kahit anong sugat na naranasan ko.

Sa Baryo Kalinaw, tinawag nila akong Hana. Isang pangalang pansamantalang nagiging tahanan ko habang sinusubukan kong hanapin ang sarili kong matagal nang nabura sa dilim ng tubig.

Si Aling Payapa ang unang nagbigay sa akin ng init na matagal ko nang hindi nararamdaman—hindi ko alam kung ilang araw o linggo akong walang malay, ngunit ang pag-aalaga niya’y parang yakap na hindi ko alam na kailangan ko.

At si Himig… ang batang may inosenteng mata, ang batang unang nakakita sa akin na parang sirenang dinala ng alon. Siya ang nagpakita sa akin na may mundo pa pala sa labas ng kirot, takot, at pagtataksil.

Sa bawat araw na lumilipas, natutunan kong tumahi, mag-ayos ng lambat, tumulong maghanap ng kabibe, at magtuhog ng sampaguita. At sa bawat kalikot ng aking kamay, sa bawat paghinga ko sa amoy ng dagat… unti-unti kong nabubuo ang katahimikang matagal na palang nawala sa akin.

Pero sa pinakapayapang sulok ng aking alaala—may kumakatok na kirot.

Parang may init na biglang nagpapabilis ng pintig ng puso ko kapag nakakakita ako ng liwanag na sumasalamin sa tubig.

Parang may tinig na paulit-ulit na bumubulong sa akin sa panaginip.

“Patawad… mahal ko.”

At may dalawang matang malamig… malamig na tila yelo.

Isang gabi, hindi ako makatulog. Lumabas ako ng dampa at umupo sa buhanginan. Ang dagat ay tahimik, ngunit may bigat ang hangin—parang nagdadala ito ng mensaheng hindi ko pa handang tanggapin.

May kumislap sa gilid ng aking paningin. Parang liwanag na naglalaro sa ibabaw ng alon. At nang tumayo ako at lumapit… may matigas na bagay na tumama sa aking paa.

Isang kwintas.

Isang kumikinang na kwintas na parang nakita ko na noon.

At nang hawakan ko ito… may biglang sumambulat na alaala.

Yate. Kupita. Yakap. Sulyap ni Solina.

At ang bulong.

“Patawad, mahal ko.”

Napaatras ako. Tumaas ang balikat ko sa takot. Ang dibdib ko’y kumalabog nang sobra, parang may humahabol sa akin mula sa nakaraan.

Tumakbo ako pabalik sa dampa. Nanginginig. Nang makita ako ni Aling Payapa, agad niya akong niyakap.

“Hana anak, anong nangyari?”

“May… may nakita ako. At may naramdaman akong hindi ko maintindihan.”

Tumingin siya sa akin—ang kanyang mga mata, puno ng pag-unawa ngunit may naitatagong pangamba.

“Hana… baka panahon na para hanapin mo kung sino ka talaga.”

Ang salitang “hanapin” ay tumimbang sa dibdib ko. Parang ito ang matagal nang hinihintay na utos ng puso ko.

Kinabukasan, sinimulan ko ang paghabi sa mga piraso ng aking alaala. Sa bawat panaginip na dumadalaw, sa bawat pagkislot ng dibdib ko pagsilip ko sa dagat, sa bawat paghawak ko sa kwintas… mas lumilinaw ang mukha ni Raja. Mas lumilinaw ang pagkatakot ko kay Solina. Mas lumilinaw ang mga sandaling unti-unti nilang nilason ang tiwala ko.

At kasabay ng pagbalik ng aking alaala… unti-unti ring sumisibol ang galit.

Hindi dahil gusto kong maghiganti.

Kundi dahil may karapatan akong mabawi ang buhay na ninakaw nila sa akin.

Isang hapon, habang naghihintay kami ni Himig ng susunod na batch ng sampaguita mula sa bayan, napansin kong matagal akong tulala.

“Ate Hana,” tanong niya, “uuwi ka na po ba sa dati mong mundo?”

Ngumiti ako—malungkot ngunit may tapang.

“Hindi ko alam, Himig… pero kailangan kong alamin ang totoo.”

“Babalik ka po dito… ’di ba?”

Inabot ko ang kamay niya at pinisil.

“Kung saan man ako dalhin ng kwento ko… babalik ako.”

At sa unang pagkakataon mula nang magising ako sa dalampasigan—narinig ko ang sarili kong huminga nang maluwag.

At doon nagsimula ang tunay kong paglalakbay.

Hindi para tumakas.

Hindi para magtago.

Kundi para muling buuin ang sarili ko… at harapin ang dalawang taong halos pumatay sa akin.

At sa pagbangon kong muli—wala na ang babaeng hinaraya nilang ilibing sa ilalim ng ilog Lagim.

Ako si Hanan de la Vega.
At handa na akong kunin muli ang buhay na isinuko ko sa maliwanag na mukha ng pag-ibig.

At sa pag-angat ko mula sa kadiliman… mas maliwanag akong nagliliyab kaysa kailanman.