I. Ang Dilim ng Mansyon

Tahimik. Sobrang tahimik.

Ala-siyete na ng gabi. Ang mansyon ng mga Montenegro ay isang dambuhalang anino sa ilalim ng buwan. Walang kaluluwa. Mula sa maliit, maitim na silid, nakatanaw si Lira. Nagsasayaw ang liwanag ng kandila sa kanyang mga mata. Bawat tik-tak ng orasan ay parang paalala ng kanyang pagkaalipin. Siya ang maid. Siya ang walang boses.

May narinig siyang tunog. Hindi ito kaluskos. Hindi rin ito hangin. Ito ay tunog ng bakal na nagkikiskisan.

Kring! Kring!

Mula sa ilalim. Mula sa basement.

Kinilabutan siya. Ang basement. Iyon ang bawal na lugar. Ang huling lihim ng pamilya. Palagi itong sarado, may makapal na padlock. Ngunit sa tuwing gabi, may mahina, garalgal na ungol siyang naririnig. Tila boses ng isang inabandonang hayop. O higit pa.

Bigla. Ang larawan.

Nakatitig siya sa nakabiting litrato sa dingding ng kusina. Si Ethan Alejandro Montenegro. Ang naglahong anak. Nakangiti. Kasing edad niya. Ang ngiting iyon ay tila kirot sa dibdib ni Lira. Bakit niya ito nararamdaman?

“Ano’ng tinititigan mo diyan, bata?”

Malamig na tinig. Si Aling Berta. Ang head maid. Ang anino ng Donya.

“Wala po, Aling Berta. Maglilinis na po,” sagot ni Lira, yumuko.

“Wala kang karapatang tumingin sa mga Montenegro. Alipin ka lang. Tandaan mo.”

Umalis si Aling Berta. Ang kanyang mga hakbang, mabigat at malakas, ay parang martilyo sa katahimikan.

Ngunit hindi niya na muling narinig ang tunog. Sa halip, sa loob ng katahimikan, narinig niya ang isang tinig. Mas malinaw.

“Tulong…”

Tao. Hindi multo. Hindi guni-guni. May tao sa dilim.

II. Ang Kirot at Tapang

Hindi siya makatulog. Sa kanyang isipan, paulit-ulit ang boses. Tulong.

Hinawakan ni Lira ang rosaryo ng kanyang ina. Munting panangga laban sa lahat ng kasamaan. Sa loob-loob niya, nilalamon siya ng awa. Hindi siya puwedeng manahimik. Hindi siya pwedeng maging kasabwat sa kasamaan.

Dahan-dahan siyang bumangon. Ang sahig ay lumang kahoy. Bawat hakbang, parang putok ng baril. Tumingin siya sa bintana. May liwanag ng posporo sa basement. May nagbabantay.

Nanginginig siya. Takot. Ngunit ang tapang ay mas malakas.

Kung mamamatay man ako, mamamatay akong may ginawang tama.

Tumakbo siya sa kusina. Kinuha ang lumang wire cutter na ginagamit sa hardin. Malamig ang bakal sa kanyang kamay. Bumalik siya sa pintuan ng basement. Wala nang bantay. Ang kandado, makintab, bago.

Nilapit niya ang tenga. Tubig. Gutom. Garalgal na bulong.

Huminga siya ng malalim. Ang oras.

Snip.

Ang tunog ng bakal. Nakakabingi. Kailangan mabilis.

Snip. Snip.

Sa pangatlong pagputol, bumagsak ang kandado. Ang tunog ay parang kulog sa gitna ng gabi.

Dahan-dahan niyang binuksan ang pinto.

Basement.

Malamig. Humalo ang amoy ng luma at kalawang at… dugo.

“May tao po ba diyan?” Bulong niya.

“Oo. Salamat sa Diyos. Tulungan mo ako.”

Tumutok siya ng flashlight. Isang silweta. Nakaupo sa sahig. Nakatali.

III. Ang Harap-harapan

Mabilis siyang lumapit. Ang lalaki. Payat. Marumi. Ngunit buhay.

“Sino po kayo?” tanong ni Lira, habang mabilis na pinutol ang tali sa kamay nito.

Ang lalaki ay tiningnan siya. Mga matang punong-puno ng dilim ngunit may bahid ng liwanag nang dumapo ang flashlight.

“Ako si Ethan,” sagot niya. Mahina.

Nanlaki ang mga mata ni Lira. Ethan Montenegro. Ang binata sa larawan.

“Pero… sabi nila, wala na kayo.”

“Ikinulong nila ako. Ang aking ama.”

Hapdi. Galit. Pagsisinungaling. Ang pamilya.

Inalayan niya itong tumayo. Mabigat ang katawan. Ngunit bago pa man sila makaalis, narinig nila ang mga yabag.

Napakabilis.

“May bumukas ng pinto! Hanapin siya!” Sigaw.

Sinalo ni Ethan ang hininga. “Sila na ‘yun.”

“Dali! Sa likod-bahay! May maliit na daanan sa hardin!”

Tumakbo sila. Hawak ni Lira ang kamay ni Ethan. Mainit. Sa unang pagkakataon, hindi siya isang alipin. Siya ang lakas. Siya ang tagapagligtas.

IV. Ang Puso at Panganib

Sa likod-bahay. Umuulan. Malakas.

“Dito tayo!” Hinila ni Lira si Ethan sa likod ng malaking bougainvillea.

“Bakit mo ‘to ginagawa, Lira?” tanong ni Ethan. Naghahabol ng hininga.

Tiningnan siya ni Lira. Walang takot. Lamig lang.

“Kasi mali. Hindi tama ang manahimik. Hindi tama ang kalimutan na may tao sa dilim. Kahit isang maid lang ako, may karapatan akong gawin ang tama.”

Dumating ang mga guwardiya. Flashlight. Kasalukuyan silang hinahanap.

“Wala ba? Baka nasa labas na!”

Dahan-dahan. Tila hininga.

“Wala akong maibibigay sa’yo,” bulong ni Ethan. “Wala na akong kayamanan. Wala na akong pangalan.”

“Hindi ako naghahanap ng anuman,” mariing sabi ni Lira. “Kailangan nating umalis. Ngayon.”

Sa kanto ng mansyon. Lumabas sila. Tumatakbo. Sa gitna ng ulan. Ang ilaw ng mansyon ay parang nagmamasid na mata.

Sa malayo. Isang kubo.

“Dito muna tayo,” sabi ni Lira.

Inalayan niya si Ethan na humiga sa lumang banig.

Tiningnan siya ni Ethan. Ang kanyang mga mata, puno ng pasasalamat at pagsisisi.

“Ang ama ko… Akala ko pinoprotektahan niya ako. Iyon pala… ikinukulong.”

“Hindi ikaw ang may kasalanan,” wika ni Lira. Hinaplos niya ang sugat sa noo ni Ethan. “Ang kasalanan ay nasa kapangyarihan.”

V. Ang Pagbabangon

Kinabukasan. Ang araw. Lumalabas.

Gising na si Ethan. May desisyon.

“Hindi tayo pwedeng magtago. Kailangan kong ilantad ang ama ko. Ang mga kasinungalingan niya.”

“Delikado,” bulong ni Lira.

“Kung hindi mo ako iniligtas, namatay na ako sa dilim. Pero binigyan mo ako ng lakas. Hindi na ako babalik sa pagiging bilanggo. Kahit sa sarili kong dugo.”

Hinawakan ni Ethan ang kamay ni Lira. Mainit. Totoo.

“Sasamahan kita,” sabi ni Lira. Hindi na siya nanginginig. Panatag.

“Hindi mo na kailangang maging maid, Lira.”

Ngumiti si Lira. Matamis, ngunit may tapang.

“Hindi na ako maid. Ako si Lira. At ikaw… malaya ka na.”

Tumayo silang dalawa. Ang sikat ng araw ay dumampi sa kanilang mga mukha. Sa likod nila, ang anino ng mansyon ay lumiliit.

Ang kwento ng isang dalagang maid at ng isang milyonaryong bihag ay natapos na. Ang sinimulan sa dilim ng basement ay ngayon liwanag na magbabago sa buong bayan. Ang pag-ibig na walang pangalan. Ang pag-ibig na nagpalaya.